موسیقی محلی استان فارس

[صدای رسا]

موسیقی محلی از مهمترین انواع موسیقی ملل به شمار می رود که در حفظ میراث فرهنگی گذشتگان نقش زیادی را ایفا می کند و در این میان، باورها و آداب و رسوم چون بخشی از فرهنگ جامعه، پیوندهای عمیقی با موسیقی محلی دارد.

اهمیت موسیقی محلی به حدی است که امروزه در دنیا رشته ای به نام اتنوموزیکولوژی در دانشگاه های دنیا وجود دارد و دانشجویان این رشته هنری به دو مقوله شناخت موسیقی و قوم - شناسی و ارتباط آنها با یکدیگر می پردازند.

موسیقی سنتی ایران که به موسیقی ردیف دستگاهی معروف است، بیشتر مربوط به شهرهای بزرگ ایران می­شود. به عبارت دیگر در گذشته مراکزی چون اصفهان، شیراز، تبریز و تهران، بیشترین نقش را در حفظ و اشاعه موسیقی سنتی داشته­اند.

«مهدی ترحمی» آهنگساز و نوازنده سنتور معتقد است از آنجایی که موسیقی محلی و اصیل هر منطقه بیانگر فرهنگ اصیل و قومی و آداب و رسوم آن منطقه است، استان فارس نیز به دلیل شرایط آب و هوایی دارای بخش­های متنوع موسیقی محلی و قومی است و همین امر موجب پدید آمدن موسیقی­های ناب و متنوعی از دل آبها، کوهسارها و طبیعت این مرز و بوم شده است.

وی می­گوید: تلاش بزرگان این نوع موسیقی کشف و بازسازی ملودی­های ناب و اجرا نشده موسیقی محلی شیراز و موسیقی منطقه داراب، جهرم، صابونات، لری، موسیقی قشقایی و... با حفظ اصالت لحن و اصطلاحات رایج با همان ساختار اولیه است.

وی می­افزاید: استان فارس از دیرگاهان تاکنون یکی از مراکز مهم تجلی هویت و فرهنگ ایران بوده است. در این استان هر چند قبایل و عشایر غیرفارسی مثل ترکان قشقایی، ایلات بویراحمدی و عشایر عرب به سر می­برند، اما آنها نگهبانان فرهنگ و موسیقی اصیل فارس بوده­اند و در گذر قرن­ها، این میراث ارزشمند را به نسل­های بعدی منتقل کرده اند.

وی یکی از مراکز مهم موسیقی محلی فارس را شهرستان جهرم می داند و ادامه می­دهد: قدمت موسیقی در منطقه جهرم، به دوره ساسانیان و روزگار موسیقی­دان بلندآوازه ایران «باربد جهرمی» می­رسد و صابونات، لار، فسا، نوبندگان، کازرون و شیراز از دیگر خاستگاه­های ترانه­های محلی فارس هستند.

ترانه­ های محلی فارس که در برگیرنده شعرهای فارس است، بیشتر با تار و تمبک نواخته می­شود و از ویژگی­های آن نزدیکی با موسیقی ردیف ایران است. برای مثال پرده­بندی و فواصل نت­های تصنیف جهرمی، همان درجات گوشه اوج یا شهناز در دستگاه شور است.

این نوازنده می­گوید: از جمله ترانه­ های قدیمی موسیقی محلی فارس می­توان به تصنیف جهرمی – صابوناتی، زنگ شتر جهرمی و هُوی ببار در منطقه جهرم اشاره کرد یا آواز در موسیقی قشقایی که با ساز کرنا نواخته می­شود.

موسیقی محلی فارس ویژگی­های زیادی دارد که از جمله آنها می­توان به موارد زیر اشاره کرد: ناب و دست نخورده بودن، قابلیت ترکیب با شعرهای روان و قابل فهم مردم عامه و مطابق بودن با لهجه خواص و گویش­های محلی هر منطقه که همه این مؤلفه­ها سبب شده تا این گونه موسیقایی سینه به سینه و نسل به نسل در گذر تاریخ حفظ و احیا شود و هم­اکنون در دسترس ما قرار گیرد و البته این امر مسئولیت و تعهد ما را نسبت به قبل دوچندان می­کند.