پوشش مردان و زنان ایل قشقایی

[صدای رسا]

th.jpg

لباس مردان ایل قشقایی





لباس مردان ایل قشقایی و چگونگی پوشیدن آنها دارای ضوابطی مشخص و تعیین شده است .تفاوت لباس خوانین و بزرگان ایل در بعضی لباس ها مثل ربدوشامبر ،بالا پوش،لباس خواب،گن،پوتین بندار،کفش چرمی و مردان دستمال کتان لطیف راه راه یا چهارخانه با رنگهایی مختلف در جیب می گذاشتند. در طبقات پایین این دستمالها از پارچه هایی بود که در یزد بافته می شده.کلا لباس مردان شامل قسمت هایی زیر است:

برک:

برک دو گوشی (کلاه دو گوشی):کلاه دو گوشی از جنس کرک بز بوده و حدود 50سال ، درمیان مردم ایل قشقایی رایج شده است .در گذشته کلاه مردان نظیر کلاهای نمدی دوره قاجاریه با رنگ مشکی و بدون لبه بوده .عکس هایی از یکصد سال پیش مردم قشقایی باقی مانده نشان می دهد که کلاهایی بدون لبه با اندازهایی مختلف ، مرسوم و اغلب افراد سرشناس و بزرگ ایل ،با کمی تغییر استفاده می کردنداما از انجا که ایلخانان قشقایی دوست داشتن قوم و قبیله شان وحدتی،نه تنها از نظر اخلاقی سیاسی و اجتماعی بلکه از لحاظ لباس ،یکپارچگی داشته باشند.با طرح نقشه یکی از خوانین ،کلاه مخصوصی که امروز مرسوم است و به کلاه دو گوشی نامیده می شود ،رایج شده.همین مسئله بعدها در زمان رضا شاه موجب مشکلاتی برای مردم ایل گردید که هر جا کلاه دو گوشی میدیدند،پاره کرده و صاحب را ازار و اذیت می کردند ..

کلاه دو گوشی توسط نمد مال ها با زحمت تهیه می شود.ماده اولیه ان کرک بز است که خیلی کمیاب است و این ماده را پس از چیدن موی بز از لابلای ان ،به مقدار خیلی کم جمع اوری کرده و برای ساخت کلاه استفاده می شود .این ذرات (کرکها) به قدری لطیف و ظریف هستند که از میان 100 کیلو موی بز حدود 2 کیلو کرک می توان جمع کرد و برای ساخت هر کلاه حدود 200 تا 300 گرم کرک لازم دارد .که ان را با دستگاه مخصوص می زنند تا رشته ها باز شوند و سپس با موادی مثل کف صابون انها را انقدر می مالند تا ذرات به هم در گیر شوند و با تجربه ای که دارند لبه ها را بر گردانده و شکل می دهند و سپس با سنگ هایی مخصوص می سایند تا به فرم دلخواه دراید .خصوصیات این کلاه اینست که تا حدی سنگین نبوده و در برابر باد و حرکات سریع در اسب سواری و جست و جو وخیزهایی در حال کوچ از سر نمی افتد.



آرخالق مردانه:

لباس بلندی است که مردان ایل روی پیراهن می پوشند و به منزله لباس اصلی بوده .ارخالق از پارچه ضخیم و با رنگ هایی متناسب با سن افراد دوخته می شودند این لباس دارای استین بلند بوده و تا روی دست ادامه داشته .در طرفین ان دو چاک که تا کمر ادامه داشت موجب ازاد بودن لباس و اسان بودن تحرک و جست و جو و خیز انان بود.جلو ارخالق تا پایین باز بوده حتی دکمه هم نداشته .فقط به وسیله شال ،دو دامن ان با هم ارتباط پیدا می کردند.بر خلاف شلوار که موجب کندی حرکت است ،با این لباس مردان می توانستند براحتی بر اسب سوار و یا پیاده شوند و حتی بر روی شتر بپرند و درجشن ها و مراسم عروسی ،چوب بازی کنند.هنگام راهپیمایی یا کار زیاد و رقص چوبی ، دو دامن جلو را به را به زیر شال می زدند تا ازادتر باشند .

ارخالق که برای پسر بچه ها و نو جوانان می دوختند از پارچه هایی گلدار با رنگ هایی شاد اما پیر مردان رنگ هایی تیره را بیشتر می پسندیدند.

مردان قشقایی ارخالق را با همراه شال می پوشیدند زیرا هم زیباتر بوده و هم محافظ کمر در کارهای سنگین .

شال:

شال از سه تا چهار متر پارچه دبیت قهوای رنگ یا چلوار سفید تقریبا بصورت سه گوش دوخته می شد که در جهت ضلع بلندتر، تا کرده از روی ارخالق به دورکمر می پیچند بطوریکه یک سر آن در زیر و سر دیگر ان در قسمت جلو و روی شال گره می خورد.پوشیدن شال موجب می شد مهرهایی کمر که بیش از سایر قسمت هایی بدن جابه جا شده و تحت فشار قرار می گیرد صدمه نبیند.

چقه و زنهاره:

چقه پوششی است تزیینی که مردان ایل ان را از روی ارخالق می پوشند چون علاوه بر پوشش بدن لباسی زیبا و جالب است .چقه ازنخهایی پشمی یکرنگ و بسیاز ظریف بافته میشودو از نظر قیمت هم بسیازرگران تمام می شود.رنگ چقه معمولا کرم تا قهوه ای رنگ است.این لباس را جوانان شیک پوش و گاهی هم مردان میانسال می پوشند و بر انها زنهار می بندند.


زنهازه از نخهای پشمی ظریف و رنگارنگ است که به طرز جالبی می بافند و گمپله هایی دارد که بر زیبایی ان می افزاید.زنهار از پشت شانه و زیر بغل عبور کرده و اویزان ان در قسمت پشت بر بالای کمر قرار می گیرد .چقه و زنهار را اغلب در عروسی می پوشند. و در مراسم چوب بازی شرکت می کنند.چون دامن های چقه بلند است و تا روی پا ادامه دارد،ضربه گیر خوبی است و پا را از ضربات چوب مصون می دارد.






لباس زنان ایل قشقایی



لباس زنان ایل قشقایی با توجه به موقعیت زندگی شبانی و کوچ دائم و رعایت مسایل ایمنی و حجاب شامل قسمت هایی زیر است:

چارقد:

چارقد(روسری)پ ارچه ظریف و نازکی است که به شکل خاصی میدوزند و به عنوان روسری استفاده می کنند.چارقد را به شکل سه گوش برش می دهند ، در وسط ضلع بلندتر انحنایی به سمت بیرون دارد که هنگام استفاده از آن این انحنا جلو پیشانی قرار گرفته و محافظ موهای بالای و پیشانی قرار گرفته. اطراف چارقد را گاهی مهره یا ملیله دوزی می کنند.

یاغلوق:

یاغلوق یا دستمال سر پارچه ابریشمی چهار گوشی است که در جهت یکی از قطرهای آن به عرض 20 سانتیمتر تا کرده و از قسمت بالای پیشانی به سمت عقب رفته و در پشت سر گره می خورد و در جلوی آن یعنی بالای پیشانی ،به وسیله سنجاق یا گل طلا به چارقد اتصال پیدا می کند.

کینگ:

کینگ یا پیراهن زنان قشقایی بلند و تا زیر زانو ادامه داشته و یقه آن کاملا بسته است.در دو طرف راست و چپ،دو چاک از پایین تا نزدیک کمر باز می شود که موجب آزاد بودن لباس بوده و زنان با پوشیدن آن می توانند به راحتی حرکت و فعالیت نمایند.آستین پیراهن تا مچ دست ادامه داشته و جلو آن را به صورت کشباف در می آورند تا مزاحم کارو تحرک نباشد.

آرخالق(زنانه):

آرخالق زنانه را به عنوان لباس گرم می پوشند اما چون پوششی زیبا و محافظ بوده موجب وقار و سنگینی لباس است در اغلب فصول سال از آن استفاده می کنند.آرخالق رو پوشی است که محافظ خوبی در برابر سرماست و دارای چاکهایی در زیر بغل است که باعث حرکت آسان دستها می شود.