ضرورت تدوین سبک زندگی دینی

[ستاره تنهاي]

در مباحث سبک زندگی دینی، با یک سوال اساسی روبرو هستیم و آن اینکه، بحث و تدوین سبک زندگی دینی چه ضرورتی دارد؟ چرا باید درباره سبک زندگی بیندیشیم و روش مدون معقولی برای آن ترسیم نماییم؟ خوشبختانه بعد از طرح موضوع سبک زندگی دینی توسط رهبر فرزانه انقلاب، این موضوع اهمیت زیادی پیدا کرد و نظرات محققین و اندیشمندان جامعه را به خود معطوف نمود. ما نیز در این نوشتار کوتاه به بررسی پاسخ این پرسش می پردازیم.

دستور دین به نوع خاصی از زندگی (سبک زندگی دینی):
دین در مجموعه دستورات خود که از طریق قرآن و سنت به دست ما رسیده، در تلاش برای القای نوع خاصی از زندگی برای اهل ایمان است، و سعادت و موفقیت حقیقی را منحصر در شناخت و عمل بر اساس این برنامه اعلام می نماید. اسلام هر سبک و روش زندگی را برای پیروانش تایید نمی کند، بلکه خود سبک و روشی ویژه از زندگی حیات بخش پیش روی آنها قرار می دهد؛
«مَنْ عَمِلَ صَالِحاً مَن ذَکَر أَوْ أُنثَی وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیینَّهُ حَیاةً طَیبَةً وَلَنَجْزِینَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا کَانُواْ یعْمَلُونَ» (نحل/ 97)؛ هر کس، از مرد یا زن، کار شایسته کند و مؤمن باشد، قطعاً او را با زندگی پاکیزه ای، حیات می بخشیم و مسلماً به آنان بهتر از آنچه انجام می دادند، پاداش خواهیم داد
آیه مذکور به همگان وعده می دهد که در سایه ایمان و عمل صالح، به حیات طیبه و پاکیزه ای دست خواهند یافت؛ و این شاخصه ای است که زندگی دینی را از سایر سبک های زندگی، متمایز می کند.
از همین رهگذر می توانیم به یکی از اساسی ترین امتیازهای سبک زندگی دینی از سبک زندگی غیر دینی اشاره کنیم و آن اینکه: در سبک زندگی دینی، به دنیا و آخرت به طور متناسب و کامل توجه شده و دنیا نه به عنوان هدف، که به عنوان وسیله ای برای آبادانی آخرت و تجارت خانه ای برای کسب ثواب و پاداش بیشتر معرفی شده است؛ و قال (ص) الدنيا مزرعة الآخرة (عوالي‏اللآلي، ج1، ص 267)؛ پیامبر اسلام فرمود: دنیا مزرعه آخرت است.
از جمله کلمات حضرت امیر در نهج البلاغه این فراز است که خطاب به متظاهری که دنیا را نکوهش می کرد، فرمود: إِنَّ الدُّنْيَا دَارُ صِدْقٍ لِمَنْ صَدَقَهَا وَ دَارُ عَافِيَةٍ لِمَنْ فَهِمَ عَنْهَا وَ دَارُ غِنًى لِمَنْ تَزَوَّدَ مِنْهَا وَ دَارُ مَوْعِظَةٍ لِمَنِ اتَّعَظَ بِهَا مَسْجِدُ أَحِبَّاءِ اللَّهِ وَ مُصَلَّى مَلَائِكَةِ اللَّهِ وَ مَهْبِطُ وَحْيِ اللَّهِ وَ مَتْجَرُ أَوْلِيَاءِ اللَّهِ اكْتَسَبُوا فِيهَا الرَّحْمَةَ وَ رَبِحُوا فِيهَا الْجَنَّةَ (نهج البلاغة، ص 49)؛ همانا دنيا سراى راستى براى راست گويان، و خانه تندرستى براى دنياشناسان، و خانه بى‏نيازى براى توشه‏گيران، و خانه پند براى پندآموزان است. دنيا سجده‏گاه دوستان خدا، نمازگاه فرشتگان الهى، فرودگاه وحى خدا، و جايگاه تجارت دوستان خداست، كه در آن رحمت خدا را به دست آوردند، و بهشت را سود بردند
این در حالی است که در سبک زندگی غیر دینی، همواره نوعی افراط یا تفریط مشاهده می شود، یعنی یا دنیا و استفاده صحیح از مواهب آن، به کلی فراموش می شود و به مسایل غیر دنیایی به شدت توجه می شود، مانند آنچه که در مرتاض های هندی می بینیم، و یا اینکه آخرت را به کلی از یاد می برند و تمام هم و غم خود را متوجه اصلاح دنیا می نمایند، مانند آنچه که در سبک زندگی غربی مشاهده می کنیم؛ در سبک زندگی غربی، چیزی به نام سرای آخرت و زندگی ابدی انسان مفهوم حقیقی ندارد و توجه جدی و عملی نسبت به آن صورت نمی گیرد! گویی انسان، همین چند کیلو گوشت و پوست و استخوانی است که به تصادف طبیعت، پا در این دنیای پرآشوب گذارده و همان طبیعتی که او را با فرضیه داروینی اش آورده، روزی هم دست او را گرفته و به دیار نیستی و نابودی خواهد برد!

وَ قالُوا ما هِيَ إِلاَّ حَياتُنَا الدُّنْيا نَمُوتُ وَ نَحْيا وَ ما يُهْلِكُنا إِلاَّ الدَّهْرُ وَ ما لَهُمْ بِذلِكَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلاَّ يَظُنُّونَ (جاثیه/24)؛ آنها گفتند: «چيزى جز همين زندگى دنياى ما در كار نيست گروهى از ما مى‏ميرند و گروهى جاى آنها را مى‏گيرند و جز طبيعت و روزگار ما را هلاك نمى‏كند!» آنان به اين سخن كه مى‏گويند علمى ندارند، بلكه تنها حدس مى‏زنند (و گمانى بى‏پايه دارند)!
سبک غربی می گوید: انسان همین چند کیلو گوشت و اسخوان است که اندکی در این دنیا بازی می کند و با مرگ می میرد و می پوسد، اما سبک زندگی دینی می گوید: انسان موجودی متعالی و الهی است که قدر و شرافتی عظیم دارد و با مرگ نمی پوسد بلکه از پوست به در می آید و به سرای ابدی و جاودانی اش وارد می شود.
پس دین اسلام _به خلاف سبک زندگی غیر دینی_ سبک خاصی از زندگی که آبادگر دنیا و آخرت انسان است، فرا روی او قرار می دهد و او را به حیاتی طیب و پاک رهنمون می نماید.

اصلی ترین شاخص هویت و فرهنگ زندگی مسلمان
دنیای کنونی ما به جهت برخورداری از فناوری اطلاعات، توانایی شگرفی در انتقال فرهنگ ها و تمدنهای مختلف دارد. در همین راستا بارها و بارها شاهد آن بوده ایم که تمدن و فرهنگ منحط غربی _با همه ظاهر جذاب و دلفریبش_ وارد جوامع اسلامی شده و با تغییر ارزش ها و هنجارها، سبک زندگی آنها را نیز تغییر داده است، به گونه ای که هم اکنون هویت و فرهنگ غربی در عموم جوامع اسلامی و غیر اسلامی به شدت و با وسعت گسترش یافته است.
توجه جدی به سبک زندگی بر اساس آموزه های اصیل قرآنی و روایی، می تواند بازگشت به فرهنگ و هویت اصیل اسلامی را به همگان نوید دهد. اهمیت این موضوع وقتی روشن تر می شود که می بینیم هم اکنون (در کوران تبلیغات شدید سبک زندگی غربی در رسانه ها و فیلم ها و سریال ها و ...) در جوامع اسلامی با نوعی از بحران هویت در مسلمانان _ و به ویژه، جوانان مسلمان_ روبرو هستیم. جوانان بیش از دیگران با تکنولوژی اطلاعات در ارتباط هستند و در این ارتباط، به طور طبیعی بیشتر از دیگران در معرض آماج فرهنگ غربی قرار می گیرند و چنانچه با معارف اسلامی آشنایی کافی نداشته باشند، مسلما به جهت جذابیت های کاذب و ظاهری فرهنگ غربی، دلباخته و فریفته آن خواهند شد.

با توجه به آنچه که عرض شد، ضرورت بررسی و شناخت سبک زندگی دینی روشن می شود. البته تدوین این سبک باید با ارائه الگوهای عملی صورت پذیرد، طوری که برای عموم مردم ملموس و قابل فهم باشد؛ به بیان دیگر، سبک زندگی نباید در مباحث نظری توقف یابد بلکه باید به توسط تدوین الگوی عملی و جامع، وارد زندگی مردم هم بشود.

نویسنده: یوسف آقا زاده