دماوند

[رها شعبانی]

موقعیت جغرافیایی شهرستان دماوند:
شهرستان دماوند با مساحت 2026 کیلومتر مربع که 7/10 درصد مساحت استان می‏ باشد در جنوب سلسله جبال البرز مرکزی و شرق استان تهران واقع شده است که از شمال به استان مازندران، از جنوب به استان سمنان، از شرق به شهرستان فیروزکوه و از غرب به شهرستان ‏های شمیرانات، تهران و پاکدشت محدود می‏ شود . آب و هوای این شهرستان در مناطقی تحت تأثیر جریانات اقلیمی کویری خشکتر و در مناطقی تحت تأثیر توده‏ های مرطوب شمالی و سرد غربی پربارانتر می‏ شود و مرتفع‏ ترین کوه ایران - قله دماوند - در این شهرستان واقع است .

دماوند یکی از شهرهای قدیمی ایران است که در زمان آبادی ری این شهر نیز آباد بوده است . لیکن به سبب نزدیکی به کوه دماوند زلزله ‏های بسیاری باعث خسارات این منطقه شده است. این شهر در متون قدیم به نامهای گوناگونی از جمله «دنیاوند » ذکر شده است . فردوسی به دفعات از این شهر در شاهنامه نام برده است .
جمعیت دماوند :

بنابرآنچه از نتایج سرشماری سال ۱۳۸۵ در وب‌گاه دولتی «مرکز ملی آمار ایران» اعلام گردیده است، تعداد ۲۷٬۴۱۸ خانوار شامل ۹۶٬۸۶۰ نفر در این شهرستان ساکن بوده اند که از این تعداد ۵۰٬۶۸۵ نفر مرد و ۴۶٬۱۷۵ نفر آنها زن بودند.

امور تاریخی و گردشگری دماوند
دماوند یکی از کهن ترین و قدیمی ترین شهرهای ایران است که در تاریخ روایی ایران بنیاد آن را به کیومرث نسبت می دهند . آثار و شواهد بدست آمده حاکی از حضور انسان از کهن ترین دوران حیات بشر در این سرزمین است . بنا به گفته ی گوبیبو در قدمت و دیرینگی آن تردید نمی توان داشت . به همین سبب همن قدمت و اهمیت است که هفتاد و یک سال پیش دمرگان فرانسوی شهر دماوند و روستاهای اطراف آن را به عنوان یک اثر ملی در فهرست آثار ملی ایران به شماره 56 به ثبت رسید.

سرزمین دماوند به واسطه کوه دماوند در تاریخ روایی ایران به حوزه اسطوره تعلق یافته است . بدین ترتیب کوه مقدس و مینوی دماوند که صحنه ی شماری از رویدادهای اساطیری و افسانه ای است به یکباره آیین و اسطوره و تاریخ را در می نوردد و خود مبدل به نمادی یگانه می شود و شهرت و آوازه خود را به سرزمینی می دهد که از لحاظ داشتن آب و هوای خوب زمین حاصلخیز و موقعیت عالی سوق الجیشی و نظامی بین مازندران و فلات مرکزی در طول تاریخ اهمیت بسیاری یافته است . به همین سبب با وجود زلزله های مکرر که این منطقه را به ویرانی کشانده زندگی کماکان جریان داشته است. و حاکمان این سرزمین با عنوان مسمغان که منصبی روحانی بود و نسب خود را با داستانی به ارمابیل می رساندند توانستند تا مدتهای طولانی بر این سرزمین حکومت کنند. پس از فتح این سرزمین توسط لشگریان اسلام تجمع جمعیت و وسعت و گسترش شهر به اندازه ای بود که نیاز به مسجد جامع محسوس شد بدین ترتیب برای اولین بار مسجد جامعی که نمونه آن را فقط در قرون اولیه اسلام می توان یافت بر بالای تپه مشرف به شهر ساخته شد.تاریخ و آثار تاریخی شهر دماوند همچون بنای با شکوه و زیبای برج شبلی / امامزاده عبدالله و عبید الله / امامزاده عبدالله و امامزاده شمس الدین محمد و سایر آثار تاریخی این سرزمین این نکته را اذعان می دارد که این سرزمین در طول قرون اسلامی نقش خود را بعنوان یکی از شهر های دوره اسلامی به خوبی ایفا نموده است.

در روده صفویه و قاجاریه بین مناطق مختلف اطراف تهران دماوند به سبب آب و هوای بسیار عالی و مناظر زیبا و بدیع بیشتر از سایر نقاط همواره مورد توجه بوده است هنوز هم این شهر بی نظیر در دامنه کوه معروف دماوند یکی از زیبا ترین نقاط اطراف تهران محسوب می شود.

دماوند نام بلند ترین قله ی سلسله جبال البرز و نیز نام شهری است که در دامنه جنوبی این قله واقع شده است . (شهر دماوند ) در گذشته به معنی ( مملکت دماوند ) بکار می رفته و نام شهر یا روستایی نبوده بلکه در مفهوم (قلمرو) و سرزمینی بوده که شهرها و روستا های متعددی را شامل می شده است این نام به پهلوی در کارنامه ی اردشیر بابکان و به صورت دنباوندdumbawand و در کتیبه هایدوران ساسانی چون کتیبه ی شاپور اول در نقش رستم فارس و کتیبه ی نرسی در پایکولی به صورت دومباوند آمده است.

موقعیت جغرافیایی

شهرستان دماوند منطقه ای کوهستانی است که در قسمت جنوبی سلسله جبال البرز مرکزی و در قسمت شمال شرقی استان تهران واقع شده است که از شمال به لاریجان از شهرستان آمل و سواد کوه از شهرستان قائم شهر از جنوب و جنوب شرقی به گرمسار و ورامین و از شرق به شهرستان فیروزکوه و از غرب به تجریش تهران و شمیران و لواسانات محدود است. این شهرستان جزء استان تهران بوده و مساحت آن در حدود 2/4645 کیلومتر مربع بوده و ارتفاع متوسط این شهرستان حدودا 1800 متر از سطح آبهای آزاد است و در بین 20/35 تا 55/35 درجه عرض شمالی و 53/51 تا 10/53 طول شرقی واقع شده و بلندترین طول آن در جهت شرقی- غربی 130 کیلومتر و در جهت شمالی – جنوبی 85 کیلومتر است و به شکل یک شش ضلعی نامنظم است. شهرستان دماوند بر اساس آخرین سرشماری سال 1375 حدودا 93920 نفر جمعیت داشته که از این تعداد 49963 نفر( 53 درصد) در جامعه شهری و 43957 نفر (47 درصد) در جامعه روستایی ساکن هستند . شهرستان دماوند دارای چهار منطقه شهری است که عبارتند از شهر دماوند دارای چهار منطقه شهری اسن عبارتند از شهر دماوند – رودهن- کیلان و آبسرد و دارای بخش مرکزی شامل دهستانهای تاررود- ابرشیوه و جمارود ( جمع آبرود) و بخش رودهن شامل دهسانهای مهر آباد و آبعلی است .

وجود منابع غنی آبهای زیر زمینی و صدها نهر و چشمه های گوارای آب شیرین و رودخانه دایمی دلیچای و تار رود در سطح حوزه دماوند موجب رونق روز افزون کشاورزی و گسترش باغات میوه هایی نظیر سیب- گلابی- گیلاس- آلبالو –و ... و محصولاتی نظیر سیب زمینی- گندم – جو – لوبیا و انواع سیفی جات و پرورش گل شده است و علاوه بر موارد یاد شده پرورش زنبور عسل و پرداختن به امور دامداری از مشاغل رایج متداول و پر رونق در میان مردمان این نواحی بشمار می رود .همچنین وجود ییلاقات سرسبز و خوش آب و هوا -دره های زیبا و دلفریب- قلل سفید دامن سبز- دشتهای غرق لاله میان کوهها -چشمه های گوارای آب معدنی -زمینهای حاصلخیز- هوای پاک و لطیف و حیاتبخش و وجود باغاتی با شاخه های درهم تنیده و پر میوه و سایه های بهم پیوسته و نهرهای روان همگی شرایطی را در این اقلیم فراهم آورده که آنرا به سرزمینی استثنایی و رویایی تبدیل کرده است.

مردم این شهرستان دارای دین اسلام و مذهب شیعه اند و زبان مردم این شهرستان یکی از لهجه های مازندارنی- ترکی و کردی نیز تکلم می شود.


طبیعت دماوند شامل تنوع گونه‌های کمیاب می‌‌باشد و دارای جانورانی همچون کل، بز، میش، پلنگ به عنوان عمده‌ترین حیوانات موجود حیات وحش شهرستان علاوه بر آن پرندگان گوناگونی نظیر کبک، تیهو، کبک دری، پرندگان شکاری مانند عقاب طلایی، قرقی، دلیجه می‌‌باشد. این درحالی است که گذر گاه قشلاقی پرندگان نایاب شکاری همچون بالابان – شاهین و بحری است. خطراتی همچون احداث معادن در کنار زیستگاه‌های طبیعی و تخریب انسانی این اماکن همچون احداث غیرکارشناسی راه‌ها در این شهرستان از عمده دلایل تهدیدهای زیست محیطی است.
الف- دهستان آبعلی :

مرکز دهستان آبعلی روستای آبعلی و مهمترین روستاهایی آن شامل : مبارک آباد/ وسکاره/آردینه/جورد/هزاردشت/انا/پیست آبعلی/تجرک بالا/ تجرک پتئین/ جعفر آباد/ ضرغام/ دشتک/سادات محله/سرپولک/سنگ دروازه و قائم محله می باشد.

ب- دهستان مهر آباد :

مرکز این دهستان روستای مهر آباد بوده وروستاهای دیگر ان گلاهک / چنار غرب/عباس اباد و خورین تخته ها/چشمه ها/ شاطر محمد/مندانک/ولی آباد/یلقان دره و نوده را شامل می شود.

- شهر رودهن

منبع : وب سایت فرمانداری دماوند