در مسير شكوفايي استعداد كودكان

[سیده فاطیما]

شخصيت هر انساني تحت تاثير دوران كودكي وي شكل مي گيرد. در روان شناسي رشد گفته مي شود از آن جا كه انسان در هر مرحله از زندگي خود به يك وضعيت رواني كه خاص آن مرحله است، مي رسد و سپس وارد مرحله بعد مي شود، شناسايي اين مراحل و تلاش براي به ثبات رساندن وضعيت كودك توسط والدين ، نقش موثري در سلامت رواني وي در دوران بزرگسالي خواهد داشت. طبيعي است كه هر كودكي بنا به ويژگي هاي شخصيتي و الگوهاي تربيتي كه طبق آن بزرگ شده است، اين مراحل را طي مي كند. براي مثال در مرحله اول كه از تولد تا يك سالگي است، نوزاد بايد اعتماد پيدا كند يعني بتواند به مادر و محيط اطراف خود اعتماد كند.

او بايد از مهرباني و صميميت مادر مطمئن شود و بداند كه در دنياي پرخطر اطرافش، كسي يا كساني حضور دارند كه از او حمايت مي كنند. در اين صورت اين مرحله را با موفقيت طي مي كند و وارد مرحله بعد كه كارآمدي است،مي شود.در غير اين صورت به بحران آن دوره يعني بي اعتمادي دچار مي شود و با اين بحران پا به دوران كارآمدي مي گذارد.

طبيعي است كه عملكرد ۲ كودك داراي اعتماد و بي اعتماد در دوره كارآمدي با هم تفاوت خواهد داشت. اولي با تكيه بر اعتماد كسب شده به مادر و محيط پيرامون مي تواند در محيط جست وجو كند و توانايي هايش را محك بزند. در مقابل كودك بدون اعتماد همواره نسبت به خود و محيط پيرامون دچار شك و ترديد است و براي جست وجو در محيط تلاش چنداني نمي كند. در مرحله بعد كه ابتكار است كودكي كه توان به كارگيري توانمندي هايش را نداشته باشد، نمي تواند آن چه را در جوهره اش وجود دارد بيابد و به درستي به جست و جو در محيط پيرامونش بپردازد.اين مبحث بسيار گسترده و پردامنه است و ما در اين جا قصد داريم فقط به بيان يكي از اين توانمندي ها كه ابتكار است، بپردازيم؛ اين كه چگونه مي توان قوه ابتكار را در كودكان ۳ تا ۶ ساله تقويت كرد، به چه چيزهايي ابتكار مي گوييم و چگونه مي توانيم كودك مبتكري داشته باشيم.
استعداد به مثابه ابزار

خداوند در وجود تمام انسان ها استعدادهايي به وديعه گذاشته است و هم چنان كه جانداران ديگر را به ابزارهاي قدرتمندي مجهز كرده، انسان را به قواي عقلاني و ذهني و استعداد تجهيز كرده است. حامد اكبري كارشناس ارشد روان شناسي باليني و دانشجوي دكتراي اين رشته در اين ارتباط مي گويد: به عقيده من بهتر است نظريه هاي روان شناسي غرب را بومي و سعي كنيم با بومي سازي اين نظريه ها، آن ها را كاربردي تر كنيم.بنابراين در بحث ابتكار از اين زاويه وارد بحث مي شويم كه افراد به ۴ دسته تقسيم مي شوند. انسان هايي هستند كه علايق شناخته شده اي را نسبت به استعداد خود دارند. در واقع استعداد آن ها به دليل وجود علاقه به سرعت شكوفا مي شود و زندگيشان تحت تاثير شكوفايي اين استعداد قرار مي گيرد.دسته دوم افرادي هستند كه استعداد خود را در طول زمان مي شناسند و كم كم نسبت به آن علاقه پيدا مي كنند دسته سوم افرادي هستند كه طي يك اتفاق يا حادثه اي يا توسط افراد ديگر مثل معلم پي به استعداد خود مي برند و دسته اي هم هستند كه تا آخر عمرشان علاقه و استعداد خود را شناسايي نمي كنند و هرگز نمي دانند دنبال چه چيزي باشند.
استعداديابي

به گفته اكبري راه شناسايي استعدادهاي افراد چه در دوران كودكي و چه در دوران بزرگسالي اين است كه افراد علايق خود را بشناسند.زيرا علاقه در بيشتر موارد همپوشاني با استعداد فرد دارد و بدين طريق فرد مي تواند گام هاي موثري را در مسير رشد و تكامل بردارد. بنابراين والدين مي توانند در گام اول علاقه كودك را شناسايي و سپس استعداديابي كنند و دريابند استعداد كودك در كدام زمينه نهفته است. در اين جاست كه ظرفيت ابتكار در كودك ايجاد مي شود و وي با پس زمينه اي كه پيدا كرده است، مي تواند ابتكار به خرج دهد.اكبري با اشاره به اين كه معمولا در موضوعي كه استعداد نداريم، خلاقيتي هم نداريم، تصريح مي كند: بنابراين ابتكار وقتي موضوعيت پيدا مي كند كه كودك زمينه مورد علاقه اش را كشف كرده باشد.
ضعف اطلاعات والدين

خوب است بدانيد كه بيشتر كودكان ما از ضعف اطلاعات و آگاهي والدين ضربه مي خورند. در واقع ضعف اطلاع رساني و تطابق نداشتن بين اطلاع رساني و سن و نياز مخاطب باعث شده است با وجود كثرت اطلاعات افراد به دانش كافي در حوزه هاي مورد نياز خود مجهز نباشند.به عبارت ديگر اطلاعات به صورت طبقه بندي شده و مفيد در اختيار مخاطبان قرار نمي گيرد بلكه به صورت كلي ارائه مي شود.در چنين شرايطي بيشتر والدين نمي دانند چگونه بايد درباره تكامل و رشد كودك خود اطلاعات و دانش علمي و كارآمد به دست آورند و از سوي ديگر آن چه به دست آورده اند، به آن ها در شناسايي علاقه و استعداد كودك كمك نمي كند از اين رو نمي توانند قوه ابتكار كودك را تقويت كنند.پس مي بينيد كه پرداختن به بحث ابتكار و خلاقيت بدون در نظر گرفتن مقدمات آن بيهوده است. بنابراين پيشنهاد مي شود كه والدين تلاش كنند ضمن دسترسي به اطلاعات و دانش مفيد از رشته هاي مختلف علمي آگاهي يابند و سعي كنند علاقه كودك خود را تخمين بزنند، زيرا در درجه اول نبود آگاهي باعث مي شود كه زمينه مورد علاقه كودك و استعداد وي نهفته بماند. بنابراين والدين بايد با ديدي باز و پردامنه اكثر رشته هاي علمي و ورزشي را مدنظر قرار دهند و ضمن كسب آگاهي در اين باره ترجمان ساده اي از آن را در اختيار كودك قرار دهند.

ممكن است استعداد كودك در زمينه اي كه والدين هيچ علاقه اي به آن ندارند نهفته باشد.فقط آگاهي والدين است كه به كودك كمك مي كند استعداد خود را پيدا كند.

منبع: خبرگزاري بين المللي زنان و خانواده