محرم در شیراز

[صدای رسا]

به گزارش خبرنگار ويژه‌نامه محرم‌ باشگاه خبرنگاران، شيعه وقتي واژه محرم را مي‌شنود تنها به ياد يک نام مي‌افتد، کسي که نامش ناخودآگاه، انسان را به عالمي ديگر مي‌برد، عالم آزادي و آزادگي، خون و شمشير،‌ عالم تفدیده کویر و عالم غرور کوفيان.

نام محرم انسان را با دنیای حسين(ع) آشنا مي‌کند با دنیای زينب(س)، با گهواره‌اي که در دستان پدر خون شد چونان دل عباس.

ما شيعه هستيم و علوی ،فاطمي هستيم و ايراني...

قلب شيعه و قلب ايران با نام او مي‌تپد، با نام حسين(ع)، ايران اسلامي به عشق يگانه آزاد مرد کربلا محرم را به رنگ سياه رنگ مي‌کند.

محرم از راه مي‌آيد، خداوندا بوي حسين مي‌آيد.

ايران وقتي محرم مي‌آيد رنگ ديگري مي‌گيرد سياه مي‌شود در دل روشنايي، روشن مي‌شود در دل تاريکي، خيابان‌ها جار مي‌زنند که محرم است.

هرآنچه هست و نيست، هر آنچه نامي‌ دارد، رنگي از سرچشمه‌اي به نام عشق مي‌گيرد.

در خيابان به نام ساقي عطشان کربلا، آن عملدار بي نظير که آب را به خيمه‌ها آورد و خود نيامد، آب و شربت پخش مي‌کنند که مبادا مسلمانان با عشق حسين تشنه بمانند و چه راست گفت آن استاد فقيد که حسين بيشتر از آب تشنه لبيک بود و چه نيکو حسينيان به ياري امام خويش شتافتند، يزيد و يزيديان را با آب الله‌اکبر از کاخ‌ها بيرون راندند و امروز با سربلندي فرياد مي‌زنند ما اهل کوفه نيستيم علي تنها بماند.

همزمان با فرا رسيدن محرم، جاي جاي ايران اسلامي محفل خود را به ميزباني اين هنگامه مقدس مي‌آرايند و رنگي ديگر مي‌دهند و کهن استان فارس نيز از اين جرگه استثنا نيست.

[/FONT][/COLOR]

استان فارس يکي از استان‌هاي پهناور که در جنوب کشور واقع شده است،‌ داراي جمعيتي مشابه و متنوع بوده که به جز شيعيان فارس اهل تسنن و اقليت‌هاي ديني کليمي، ارمني و زردشتي در آن زندگي مي‌کنند.

در استان فارس نه تنها شيعيان بلکه اقليت‌هاي ديني و همچنين برادران سني هم نام و ياد حسين(ع) را گرامي مي‌دارند و از وجود پر برکتش طلب نياز مي‌کنند.

جالب توجه است که مرکز تجمع اقليت‌هاي مذهبي و ديني در شيراز بسيار متنوع است.

پيش از شروع محرم اهالي و امناي محله‌ها به همراه خيرين متمول و مسئولين شهري في المجلس به بررسي نحوه بزرگداشت حسين(ع) و محرم پرداخته و برنامه‌ها را بررسي مي‌کنند.

در اين بين سيل نذورات و اموال خير و موقوفات مردمي هم به مراکز مربوطه و بقا متبرکه روان مي‌گردد که هزينه‌هاي محرم و عاشورا از آن تامين مي‌شود.

شيراز که در قلب فارس قرار دارد به عنوان يکي از بزرگترين شهرهاي مذهبي ايران و معروف به شهر هزار مزار و علاوه بر آن شهر گل و بلبل و علم و ادب است ميزبان دائمي قبور نوراني اهل بيت(ع) و فرزندان آن مانند سيدعلاءالدين حسين، سيد ميراحمد و احمد بن موسي شاه چراغ(ع) و ... مي‌باشد.

داوطلبان، مساجد را مي‌روبند و مي‌آرايند و مساجد و تکيه‌ها را نوراني مي‌کنند لکين با رخت و لباس مشکي قبل از شروع محرم تکيه‌هاي محله‌اي را درست مي‌کنند که در لفظ عاميانه به آن پاتوق گفته مي‌شود که توسط جوانان حتي در يک خيابان و کوچه به صورت مستقل برپا مي‌گردد که بالاخره اينان از تاسوعاي عباس(ع) و عاشوراي حسيني به هم مي‌پيوندند و نماز پر شکوه عاشورا از دل محزونشان اقامه مي‌شود.


عزاداري‌ها به چند نوع تقسيم مي‌شود، روضه خواني که شب‌ها و بيشتر با حضور بانوان انجام مي‌گردد، سينه‌زني که وقار و سنگيني آن هميشگي است و زنجيرزني که مرکز نوحه پير و جوان است در ايام محرم.

اهالي فارس هر روز به پخت و پخش غذاي نذري و همچنين توزيع شربت در خيابان‌ها و در ميان همسايه‌ها مبادرت مي‌کنند که شربت‌ها معمولا از آب ليمو درست مي‌شود که در فصول سرد جاي آن را شير، چاي، ‌شله زرد،‌ لقمه‌هاي حلوايي و پنير مي‌گيرد و هدف از اين همه يک چيز است؛" اميد دعاي خير و توسل به نام پاک حسين..."

در گذشته رسوم ديگري هم بود مثل گِل اندود کردن تمام يا بخشي از بدن، تراشيدن موي سر، و ...

سينه‌زني مخصوص شيراز به طريقه‌اي خاص صورت مي‌گيرد به طوري که در حجم‌هايي کوچک و با بالا و پايين رفتن بالا تنه بر سينه خود مي‌زنند و اشعاري بسيار کهن را تکرار مي‌کنند و ناگهان با اشاره مياندار آرام شده اندکي به جلو راه مي‌پيمايند و مجددا دور هم حلقه زده و آن شيوه را از سر مي‌گيرند.

هيات‌هايي که در سطح شهر حرکت مي‌کنند مقصدشان قبور امامزادگاني مانند شاهچراغ(ع)، سيدعلاءالدين حسين و سيدتاج‌الدين حسين است.

از هيات‌هاي قديمي و معروف شيراز مي‌توان به هيات جوانمردي و هيات بني‌هاشمي اشاره کرد.

رسم علمداري و علم کشي هم در فارس معمول است، در ميان عزاداري‌ها قنداق و گهواره علي‌اصغر(ع) نهاده مي‌شود که مردم در دور آن جمع شده و به عزاداری می‌پردازند در حالي که اشک چشمانشان جاري است...

از نوحه داران معروف شیراز می توان به منصور شاکری و غلام پیروانی اشاره کرد.


این نوحه که توسط غلام پیروانی خوانده شده از شهرت بسیاری برخوردار است:

ای حسین ابن علی(ع)
از همه خوبان سری
همچو زهرا(س) مادرت
از همه مظلوم تری
ای حسینم وا حسینم وا حسینم...

لازم به ذکر است بعد از جنگ تحمیلی آبادانی‌های بیشماری وارد استان فارس و شهر شیراز شدند که آیین مخصوص به خود را اجرا می‌کنند.


آبادانی‌ها کمتر زنجیر زنی می‌کنند و عزاداری‌هایشان بیشتر سینه زنی است.

ابتدا در بوق‌های بزرگی که شخص را به یاد کوس جنگ می‌اندازد می‌دمند و بعد از این هنگامه در طبل‌های دو طرفه خود به نام دمام و سنج های برنجی می‌کوبند که صدای سم اسب‌ها و چکاچک شمشیر را تداعی می‌کند و بعد از آن در حلقه هایی که در وسط از کوچک تا بیرون به بزرگ می رسد نوحه ها و اشعار خاصی را قرائت می کنند وبا وقار و حزن خاصی سینه می‌زنند.

تعزیه در فارس هم نمود به خصوصی دارد که در روزهای قبل از محرم شروع می‌شود و به ترتیب روز اول حضرت مسلم(ع)، روز دوم طفلان حضرت مسلم(ع)، روز سوم و چهارم حر بن یزید ریاحی، روز پنجم بحث وهب، روز ششم عبدالله بن حسن(ع)، روز هفتم طفلان حضرت زینب(س)، روز هشتم حضرت علی‌اکبر(ع) و قاسم بن الحسن(ع)، روز نهم حضرت عباس(ع) و روز دهم امام حسین(ع) و حضرت علی اصغر(ع) را حکایت و شبیه خوانی می‌کنند.

بعد از اتمام عزاداري و شام غربیان در دهه پایانی ماه صفر روضه و تعزیه برگزار می‌شود که بازیگران تعزیه افراد سرشناس شهر بوده و نقش ائمه(ع) معمولاً به سادات سپرده می‌شود.