حسن خلق و معاشرت

[بهمن پور]

نکاتی درباره ی حسن خلق و معاشرت

حُسن خلق محبوبت ترین و ارزشمند ترین عمل نزد خدا پس از واجبات الهی است .
خوشخویی ، براساس روایات ، نه تنها سبب نشاط زندگی فردی و اجتماعی و موجب آبادانی دیار و فزونی روزی و محبوبیت است ، بلکه نجات آدمی و آمرزش گناهان او و زمینه ساز قُرب به پیامبر (ص) در روز قیامت و بهره مندی از شفاعت آن بزرگوار است .
حسن خلق در فرهنگ اسلام از رحمت الهی ریشه می گیرد که خدای مهربان با معرفی پیامبر اکرم (ص ) به عنوان الگوی برتر حُسن خلق (1) در خطاب به آنا گرامی می فرماید : به سبب لطف و رحمت خدا بود که با آنان نرمخویی و مهربانی کردی و اگر درشتخوی و سخت دل بودی ، قطعا از گرد تو پراکنده شده بودند . (2)
حسن خلق ، که از فضایل نفسانی است . با لبخند و خوشرویی های ظاهری و تصنّعی که باری جلب منافع مادی است تفاوت دارد .
مباحث این بخش در سه محدوده ی کلی : خوشرویی ، خوش گویی و خوش رفتاری دسته بندی شده که امام صادق (ع) این سه را محدوده ی حسن خلق دانسته است .(3) در اینجا روایاتی که ارزش ، آثار و پاداش خوش خویی و نیز پیامد بدخویی را مطرح کرده اند اشاره می شود و بیشتر به احادیثی توچه شده که خوش خویی صنفی را مدّ نظر قرار داده اند :

ارزش حسن خلق

رسول خدا فرمود : در ترازوی عمل آدمی در روز قیامت ، چیزی برتر از حسن خلق نهاده نمی شود ؛ (4) نیز فرمود : در ترازوی عمل چیزی سنگین تر از خلق نیکو نیست . (5)
امام صادق (ع) فرمود : مومن ، پس از واجبات ، عملی محبوب تر از خوشرفتاری با مردم ، بر خدا عرضه نکرده است . (6)

آثار خوشخویی

امام صادق (ع) فرمود : نیکی و خوشخویی سرزمین را آباد می کند و بر عمر آدمی می افزایند (7) ؛ همچنین فرمود : خوشخویی بر روزی می افزاید . (8) نیز فرمود : خوشخویی عامل جلب دوستی است . (9)

پاداش خوشخویی

قرب الهی : امیر مومنان (ع) فرمود : در هیچ چیزی همانند خوش اخلاقی موجب قرب الهی نمی شود . (10)
از رسول خدا (ص) پرسیدند : بیشترین چیزی که موجب ورود به بهشت می گردد چیست ؟ فرمود : تقوای الهی و خوش اخلاقی . (11)

قرب به پیامبر

رسول خدا فرمود : نزدیک ترین شما به من بهرمند ترین شما از شفاعت من در روز قیامت ، راستگو ترین امانت دارترین ، خوش اخلاق ترین و نزدیک ترین شما به مردم است . (12)

پوشش گناهان

امام صادق (ع) فرمود : چهار چیز است که در هر کس باشد ایمانش کامل است و هر چند از سر تا قدمش گناه باشد از قدرش نکاهد و آن ، راستگویی ، امانتداری ، حیا، و خش اخلاقی است . (13)
نکته : پیام حدیث این است که این صفات چهارگانه د رهر کسی باشد سبب بازداشتن او ازگناه و کامل شدن ایمانش می شود .

دستیابی به پاداش نماز و روزه

رسول خدا فرمود : انسان مومن با حسن خلق خویش به درجه روزه دار شب زنده دار می رسد . (14)

دستیابی به پاداش جهاد :

امام صادق (ع) فرمود : خدا در برابر حسن خلق بنده اش ، به او پاداش مجاهدی را می دهد که در راه خدا پیوسته ، شب و روز ، جنگیده باشد . (15)




پاورقی ها
1- سوره قلم . ایه 4
2- سوره آل عمران . آیه 159
3- الفقیه . ج4. ص 412
4- الکافی . ج. ص 99
5- عیون الاخبار الرضا (ع ) .2 . ص 37
6- الکافی . ج2 . ص 100
7- الکافی . ج2. ص 100
8- الزهد . ص 30
9- الکافی . ج1. ص 27
10- روضةالواعظین . ص 377
11- عیون اخبار الرضا (ع) . ج2 . ص 38
12- الامالی . صدوق .ص 508
13- الکافی .ج2. ص 99-100
14- عیون اخبار الرضا (ع) .ج2. ص 37 (توجه : در بسیاری از روایات کلمه مومن و مسلم آمده است .)
15- الکافی . ج2. ص 101