اهميت مال و ثروت

[بهمن پور]

1- اهميت مال و ثروت

اسلام، مال و ثروت (‌هرگونه نعمت مادي )‌را مايه استواري جامعه و به مثابه ستون فقرات جامعه انساني مي داند و فرد يا گروهي كه فاقد مال هستند ، از آن جهت فقيرند كه ستون فقرات اقتصادي آن ها شكسته و قوام و مقاومت ندارند ، زيرا فقير كسي است كه مهره كمرش شكسته و قدرت ايستادن و ايستادگي را از دست داده است (1)‌. چنين فرد و جامعه اي استقلال خود را از دست مي دهند . تحريم اقتصادي برخي كشورها از سوي مستكبران جهاني نيز از اين روست كه مردم تهيدست قدرت مقاومت ندارند ، از همين رو قرآ« كريم به مال اهميت داده و آن را مايه و پايه قوام و قيام انسان ها دانسته است : "وَاَموالَكُمُ الَّتي جَعَلَ اللهُ لَكُم قِياماً (2) اين تعبير ،‌از تاثير مال در حيات و پايداري فرد و جامعه حكايت دارد و بيانگر اين حقيقت است كه با نابودي اقتصاد، جامعه به خطر انقراض مي افتد. به ديگر سخن مال به منزله خون در عروق جامعه است و نبايد در آن هرگونه تصرف ناصواب را روا داشت و نبايد آن را در اختيار سفيهان و بي خردان قرار داد تا در آن مسرفانه يا مترفانه تصرف كنند : "وَ لَا تَوتُوا السُّفَهَاءَ اَموَالَكُمُ الَّتي جَعَلَ اللهَ لَكُم قِيَاماً. (3) اين آيهكريمه ، هم مال را به عموم جامعه نسبت دادو هم آن را سبب قيام دانسته و هم از قرار دادن آن در اختيار سفيه مانند كودك نابالغ يا بالغ بي خرد ،‌نهي فرموده است . (4)

خير و فضيلت بودن مال

قرآن ، مالي را كه عامل رشد و بالندگي باشد ارزش مي شمارد و از آن به خير و نيكي ياد كرده ، مي فرمايد : اگر كسي خيري (مالي) از خود بر جاي گذاشت ، نسبت به والدين و خوشياوندان سفارش به معوف كند :‌(اِن تَرَكَ خَيراً الوصِيَّةُ لِلوالِدَينِ وَ الاَقرَبينَ بِالمَعرُوف " (5) چيزي را كه خدا خير بداند خير واقعي است ، از اين رو تحصيل خرمندانه مال نيز خير و فضيلت و اسراف و تبذير آن شر و بد است .
خدا مال و ثروت را نعمت خود به بندگانش و سبب شكرگذاري مي شمارد و مي فرمايد : ما شما را در زمين سكونت داديم ، و براي شما در آن اسباب زندگي نهاديم . شما اندك سپاسگزاري مي كنيد . (6)
امير مومنان مي فرمايد : بهترين كمك براي تقواي الهي مال است . (7)
امام صادق (ع)‌مي فرمايد: دنيا ( ي حلال ) بهترين كمك براي تحصيل سعادت آخرت است . (8)
امام صادق (ع) مي فرمايد : كسي كه گردآوري مال براي حفظ آبرو ، پرداخت بدهي و صله ي رحم ازراه حلال را نمي پسندد خيري در او نيست (9)
اسلام دين كاملي است كه هم به آخرت توجه دارد و هم به دنيا : " وَابتَغِ فيما آتاكَ اللهُ الدَّار الآخِرَةَ وَلاتَنسَ نَصيبَكَ مِنَ الدُّنيا وَ اَحسِن كَما اَحسَنَ اللهُ اِلَيك ... " (10) گفته اند كه مراد آيه به استناد روايات اين است كه در دنيا براي آخرت خويش كار كن و داشتن اقتصاد جامع كه زمينه ساز استقلال ديني است مي تواند مصداق حسنه دنيا در برابر حسنه آخرت باشد : "رَبَّناءاتِنا فِي الدُّنيا حَسَنَةً و فِي الاخِرَةِ حَسَنَة" (11) (12)

بهترين مال

اميرمومنان (ع) مي فرمايد : بهترين مال و دارايي آن است كه بدان آبرو حفظ شود و حقوق پرداخت گردد . (13)

حفظ مال و برخي از عوامل آن

نكهاري مال چنان مهم است كه بر پايه برخي روايات ، اگر كسي در دفاع از مال خود كشته شود از لحاظ ثواب به منزله شهيد به شمار مي آيد . (14) در اينجا به برخي از عوامل نگهداري آن اشاره مي شود :

تدبير در نگهداري

امام كاظم (ع)‌فرمود : مردي نزد پدرم آمد و همچون خيرخواهان گفت :‌چرا اموالت را پاره پاره و پراكنده كرده اي ؟ اگر دريك جا گرد آيد هزينه نگهداري آن ها كمتر و سودشان افزون تر خواهد بود . امام صادق (ع) فرمود: آن ها را پراكنده ام تا اگر به شاخه اي از آن آسيبي رسد ديگري سالم بماند و اين كيسه پول همه را يكجا گرد مي آورد . (15)

قناعت

امام كاظم (ع)‌مي فرمايد : هر كس ميانه روي و قناعت پيشه كند نعمتش پايدار شود . (16)

زكات و انفاق

امير مومنان علي (ع) به جابر فرمود: ... اي جابر ! كسي كه نعمت هاي خدا بر او فراوان شود نياز مردم به او افزون شود نياز مردم به او افزون شود ، پس اگر به وظيفه الهي خود عمل كند بقا و دوام نعمت را تضمين كرده است و اگر در انجام دادن واجب الهي خود كوتاهي كند نعمت را در معرض نابودي و فنا قرار داده است . (17)
امام صادق (‌ع)‌مي فرمايد : اموالتان را با زكات حفظ كنيد ... هيچ مالي در خشكي و ديا تلف نشده ، مگر به سبب ممانعت از زكات . (18)
رسول خدا (ص) به اميرمومنان (ع)‌فرمود : اي علي ! مالي كه رد آن جود و بخشش نباشد خيري ندارد . (19)


پاورقي ها
1- ر. ك : اسلام و محيط زيست . ص 49
2- سوره نساء . آيه 5
3- سوره نساء آيه 5
4- ر.ك : اسلام و محيط زيست . ص 29
5- سوره بقره . ايه 180
6- سوره اعراف . ايه 10
7- شرح نهج البلاغه . ابن ابي الحديد . ج19. ص 227
8- الكافي . ج5.ص 72
9- الكافي . ج 5 . ص 72
10- سوره قصص . ايه 77
11- سوره بقره . ايه 201
12- ر.ك: جامعه در قرآم. ص 53-55
13- بحارالانوار . ج75 . ص 7 ؛رك : غررالحم ، ص 367
14- الفقيه ، ج4 ص 95
15- الكافي .ج5.ص 91
16- تحف العقول . ص 403
17- التفسير المنسوب الي الامام العسمري (ع) .ص420-403 – ر.ك: نهج البلاغه ، حكمت 372
18- ثواب الاعمال .و ص 46
19- الفقيه . ج4. ص 369-370