دانشمندان (اساتید و شاگردان )

[بهمن پور]

2 – دانشمندان (اساتید و شاگردان )

احترام به علم وعالم از آموزه های مورد تاکید دین است و هر دانشی که سعادت و سیادت امت اسلامی را تامین کند مورد ترغیب قرآن کریم و دین الهی است و تکریم و یاری دانشمندان و دانش پژوهانی که با تلاش و کوشش خود مشکلات جامعه و مردم مسلمان را حل می کنند و موجب عزت و استقلال آنان در برابر بیگانگان می شوند ، بر امت اسلامی لازم است . سخن از چنین دانشمندان و دانش پژوهان ، در باب خدمت رسانی است؛ لیکن در این باب سخن از دانشمندان و دانشی است که موجب نجات مردم از انحرافات و هدایت آنان به توحید باشد و آیات و روایات باب ، افزون بر تکریم و اجلال آنان ، یاری کردن و اطاعت از آنان را شایسته دانسته است . (1)

ارزش علم و عالم

خدا درباره ارزش علم و عالم در قرآن کریم می فرماید : بگو : آیا کسانی که خدا و دین او را می شناسد با کسانی که خدا و دین او را نمی شناسد یکسان اند ؟ تنها خردمندان که حقایق را در می یابند .(2)
رسول گرامی (ص) نیز فرمود: برتری عالم بر عابد همچون برتری ماه شب چهاردهم بر دیگر ستارگان است.(3) در سخنی دیگر فرمود: از جبرئیل (س) پرسیدم : آیا عالمان نزد خدا گرامی ترند یا شهیدان ؟ گفت : یک عالم نزد خدا از هزار شهید گرامی تر است ، زیرا پیروی عالمان از پیامبران (س) است و پیروی شهیدان از عالمان .(4)
یکی از عبادت های پرفضیلت ، تکریم عالمان است . در این بخش ذیل سه عنوان ارزش عالم ، فضیلت طلب علم و تعلیم آن روایاتی عرضه می شود :

الف – عالمان

فضیلت نگاه به عالم و پاداش آن

پیامبر (ص) فرمود: نگاه به چهره عالم عبادت است (5) و نیز فرمود: نگاه به چهره عالم برای تو برتر از آزاد کردن هزار برده است (6)
فضیلت زیارت عالم و پاداش آن
رسول خدا (ص) هر کس دوست دارد به آزاد شدگان خدا از آتش بنگرد ، به طالبان علم نگاه کند ، پس به آن که جانم در دست اوست سوگند هیچ طالب علمی به خانۀ عالم ( محل تحصیل ) آمد و شد نمی کند ، مگر اینکه خدا برای هر قدمش یک سال عبادت می نویسد و برای هر قدم او شهری در بهشت بنا می کند ، و چون بر روی زمین راه می رود زمین برایش آمرزش می طلبد و شب و روز او در حالی سپری می شود که مورد مغفرت الهی قرار گرفته است و فرشتگان برای آنان شهادت می دهند که اینان آزادشدگان خدا از آتش اند . (7)

پاداش گرامی داشتن عالم

رسول خدا (ص) فرمود : هر کس عالمی را گرامی بدارد مرا گرامی داشته است و هر کس مرا گرامی بدارد خدا را گرامی داشته و هر کس خدا را گرامی بدارد پایان کارش بهشت است . (8)
امام صادق (ع) نیز فرمود: هر کس عالم دین شناس مسلمانی را گرامی بدارد روز قیامت خدا را د رحالی ملاقات می کند که از وی راضی است .(9)

حق عالمان بر دیگران

امیر مومنان (ع) می فرماید : از حقوق عالم این است که از او زیاد نپرسی و لباسش را مگیری و هرگاه بر او وارد شدی و گروهی نزد وی بودند بر همه آن ها سلام کن و به طور ویژه به او احترام کن و پیش روی او بنشین نه پشت سرش و با چشم و دست نزد او اشاره نکن و اقوالی را که مخالف قول اوست از این و آن نقل مکن و از طولانی شدن همراهی با او بی قرار و ناراحت نشو، چرا که مَثَل عالم به سان ابری است که انتظار می کشند از آن قطره ای بیفتد . (10)

ادب همنشینی با عالم

امام باقر (ع) فرمود: چون با عالمی نشستی ، بر شنیدن بیش از سخن گفتن حریص باش و خوب شنیدن را بیاموز چنان که نیک گفتن را می آموزی . (11)

پاداش همنیشنی با عالم

رسول خدا (ص) فرمود: هیچ مومنی لحظه ای نزد عالم ننشسته است مگر اینکه خدایش به وی ندا کند : در کنار دوست من نشستی . به عزت و جلالم سوگند تو را در بهشت با وی همنشین می کنم و پروایی ندارم .(12)

پاداش شرکت در مجالس علمی

رسول خدا (ص) فرمود: ای اباذر ! ... ساعتی در جلسات گفت و گوی علمی نشستن ، نزد خدا محبوب تر است از عبادت هزار شب که هر شب هزار رکعت نماز گزارده شود فرمود : ای اباذر ! ساعتی شرکت در گفت و گوی علمی برایت از عبادت یکساله که روزش را روزه بداری و و شبش را به عبادت بپردازی بهتر است .(13)
روایت شده مردی از انصار نزد پیامبر (ص) رسید و پرسید : ای رسول خدا ! هرگاه تشییع جنازه ای باشد و همزمان با آن ، حضور در مجلس عالمی ، شرکت در کدام یک نزد شما محبوب تر است ؟ آن حضرت (ص) فرمود: اگر کسی هست که جنازه را تشییع کند و مرده را به خاک بسپارد ، یقینا حضور مجلس عالم برتر است از هزار تشییع و هزار عبادت بیمار و عبادت هزار شب و روزه هزار روز و صدقه دادن هزار درهم به مسکینان و هزار حج جز حجّ واجب و هزار جنگ جز جنگ واجب که با مال و جانت در راه خدا جهاد کنی .(14)
نکته : این آثار فراوان به سبب نتیجه و ثمر حضور در مجلس علم یعنی آگاهی دینی و معرفت الهی است که مایه نجات از الحاد ، شرک و کفر و گرایش به توحید و ایمان و همچنین وسیله رهایی از ظلم و رسیدن به عدل و نجات از فسق و عصیان ودستیابی به طاعت و تقواست .



پاورقی ها
1-ر.ک: سروش هدایت .ج1.ص 130-131
2-سوره زمر . آیۀ 9
3-الکافی .ج1.ص 34
4-ارشاد القلوب . ص 164
5-الفقیه . ج2. .ص 205
6-جامع الاخبار . ص 38
7-منیةالمرید .ص 100
8-جامع الاخبار . ص 38
9-عوالی اللئالی .ج1.ص 59
10-کتاب السرائر .ج3.ص 646
11-الاختصاص .ص 245
12-الامالی .صدوق .ص 37
13-جامع الاخبار .ص 38
14-روضة الواعظین .ص 12