گرانی بنزین و گُسیل شدن مردم به حمل و نقل عمومی

[ن کیوانپور]

شهر در سه اپیزود

اپیزود اول: این خبر را حتمن خوانده‌اید که یک دانشجوی رشتی در اعتراض به گران شدنِ بنزین با الاغ به دانشگاه رفت! در صفحاتِ مجازی که نظراتِ دیگران را می‌خواندم، به نکاتِ جالبی برخوردم. این‌که مشکل حمل و نقل ریشه‌ای‌ست و قیمتِ بنزین همه‌ جای جهان همین گونه است. باید یاد بگیریم از خودروهای تک‌سرنشین استفاده نکنیم که متأسفانه آن‌قدر تعدادشان در خیابان بالاست که هم به آلودگی هوا، هم به جریانِ ترافیک و هم مصرفِ بنزین دامن می‌زنند. یکی گفته بود هرزمان مردم متوجه شدند که از وسایل حمل و نقلِ عمومی استفاده کنند، می‌توان گفت سطحِ شعورِ عمومی بالا رفته است.
با خود اندیشیدم که آیا همین مسائلِ به ظاهر کوچک، دلیلی بر اثباتِ تمدن و پیشرفتِ فرهنگی در یک کشور نیست؟! یکی از نمایندگانِ مجلس شورای اسلامی در موردِ افزایش قیمتِ بنزین گفته است: این افزایشِ قیمت، مردم را با نگرانی شدید روبه‌رو خواهد کرد و فشاری که به سبدِ کالای مردم وارد می‌شود، بیش‌ترین ضرر را به قشرِ آسیب‌پذیر و متوسطِ جامعه وارد می‌کند. به همین دلیل ضروری است دولت تصمیمِ عاقلانه‌ای در این مورد اتخاذ کند. او هم‌چنین قیمتِ بالاتر از 700 تا 800 تومان را برای بنزین، خسارتِ شدیدی به سبدِ کالای خانوار دانست و گفت که باید در این موارد بیش‌ترین نگاه و توجه معطوف به مردم باشد.

اپیزود دوم: گفته می‌شود که در مدل‌های مختلفی از سیستم اقتصاد کلان کشورهای تولید و صادرکننده‌ی سوخت‌های فسیلی، مانند ایران، به دلیلِ تعیین نرخ سوخت توسط دولت، این عامل بر قیمتِ سایرِ کالاها نیز موثر است و به قولی با افزایشِ قیمت بنزین، میزانِ مصرف از آن نیز تأثیر می‌پذیرد. هرچند این موضوع در ایران انگار چنین نیست. چرا که هر بار با افزایش قیمت بنزین باید کمی از حجم ترافیکِ خیابان‌ها کاسته می‌شد. کارشناسان معتقدند کالای جایگزین برای این کالای اقتصادی، وسایل حمل و نقل عمومی، کم‌مصرف، دوچرخه یا حتا پیاده‌روی در مسیرهای به نسبت کوتاه‌تر است.
محمد حسن دوگانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، با اشاره به تأثیر تک‌نرخی شدن بنزین بر قیمت حمل و نقل عمومی و تأثیرات منفی آن بر زندگی اقشار متوسط و ضعیف گفته است: دولت باید یارانه‌ی سوخت را به بخش حمل و نقل عمومی اختصاص دهد. اگر ساختارهای اقتصادی را به نحوی درست کنیم که کشور به سمت استقرار عدالت برود، مطلوب است که بر اساسِ آن، همه‌ی خدمات از جمله حامل‌های انرژی به صورتِ تک‌نرخی ارائه شود، چرا که در رابطه با دونرخی یا چند نرخی بودنِ خدماتِ عمومی، معمولن رانت ایجاد می‌شود. وی هم‌چنین گفته است: در شرایطِ فعلی که با نرخِ واقعی حامل‌های انرژی فاصله‌ی زیادی داریم و اقشارِ متوسط و کم‌درآمدی نیز داریم که از خدمات عمومی و ناوگان حمل و نقل عمومی استفاده می‌کنند، اگر در این‌جا یکسان‌سازی قیمت انجام دهیم و یارانه‌ی درستی برای این اقشار در نظر نگیریم، عملن توزیعِ عادلانه‌ای برای منابع صورت نمی‌گیرد.

اپیزود سوم: وسایلِ حمل و نقلِ عمومی یکی از مهم‌ترین راهکارهایی است که با افزایشِ قیمتِ بنزین همیشه ارائه شده است. به عبارتی برخی، بهبود چالش‌های اقتصاد، انرژی و محیط زیست را در گروِ استفاده‌ی گسترده از حمل و نقل عمومی می‌دانند. از مهم‌ترین فوایدی که برای حمل و نقل عمومی، ذکر می‌شود، می‌توان به صرفه‌جویی در مصرف سوخت و کاهشِ تراکمِ ترافیک اشاره کرد. هم‌چنین در لوای جایگزینی خودروهای شخصی با حمل و نقلِ عمومی، فرصت‌های شغلی بسیاری نیز به ارمغان می‌آید و از طرفی میزان کربن آزاد شده در محیط کاهش می‌یابد. تمامِ مسائلِ گفته شده البته یک طرفِ سکه است. طرفِ دیگر مربوط به فرهنگُ استفاده از وسایلِ حمل و نقلِ عمومی است که در گامِ بعدی باید به آن توجه شود. به ویژه زمانی که از مردم میخواهیم که به طورِ گسترده از این ناوگان استفاده کنند.
مطلبی مدت‌ها پیش در فضای مجازی، بارها و بارها منتشر شد با این تیتر : در استفاده از وسایلِ نقلیه‌ی عمومی "آدم" باشید! ماجرا از این قرار بود که در متروی پاریس، تبلیغاتِ فرهنگی گسترده‌ای صورت گرفته بود که فرهنگ‌سازی استفاده از وسایلِ نقلیه‌ی عمومی تقویت شود. تبلیغاتِ شهرداری پاریس بسیار معنادار است. سیستم حمل و نقل پاریس تقریبن سیستمِ کاملی‌ست که به تمامِ نقاطِ شهر خدمت‌رسانی می‌کند. اما نگرانی اصلی مدیریت شهری، نحوه‌ی استفاده‌ی مردم از آن است. تصویرها به این شرح است که افراد با لباسِ حیوانات و در شکل و شمایلِ آنان کارهای اشتباه و نامناسب را به مردم یادآور می‌شوند؛ مانندِ اِشغالِ فضای زیاد هنگامِ ازدحام، یا نحوه‌ی ورود به مترو با هُل دادنِ سایرِ مسافران و ایجادِ ناراحتی برای آنان، یا تُف کردن آدامس کفِ مترو و چسبیدنِ آن به کفشِ‌های مردم، پریدن از گِیت‌های ورودی برای پرداخت نکردنِ هزینه یا صحبت با تلفنِ همراه به مدتِ زیاد و با صدای بلند که برای مسافران آزاردهنده است.
چنین تبلیغاتِ جالبی برای فرهنگ‌سازی اقدامی مناسب است چرا که زمانی که زشتیِ عملِ خود را می‌بینیم که از دیدِ دیگران چه‌طور به نظر می‌رسد، سعی می‌کنیم که دیگر آن کار را تکرار نکنیم.

نگارنده: نسترن کیوان‌پور