ادب مهمان نوازی

[بهمن پور]

ادب مهمان نوازی
استقبال و بدرقه
امام باقر(ع) فرمد: به کارگیری مهمان جفاست ؛ هرگاه مهمان بر شما وارد شد او را یاری کنید [ تا ره توشه خود را جابجا کند ] و هرگاه کوچ می کند وی را یاری نکنید، زیرا از فرومایگی است ( چون نشان نشاظ شما از رفتن اوست ) و او را از ره توشه بهره مند سازید و ره توشه اش را نیکو کنید، زیرااز بخشندگی است . (1)
رسول خدا (ص) فرمود: از جمله حقوق مهمان اسن است که وی را موقع خارج شدن از حریم و اندرونی همراهی کنی . (2)

پرهیز از روزه
رسول خدا (ص) فرمود: ....سزاوار نیست میزبانان روزه بگیرند ، مگر با اجازۀ مهمانشان ؛ مبادا مهمان شرم کند و با آنکه به غذا میل دارد برای رعایت ایشان آن را ترک کند .(3)

اطعام مهمان سر زده و دعوت شده
امام صادق (ع) فرمود: هرگاه برادرت نزد تو آمد آنچه در خانه داری برایش بیاور و هرگاه وی را دعوت کردی برای پذیرایی از او بکوش .(4)
امام صادق(ع) فرمود: هرگاه برادرت بر تو وارد شد نگو آیا امروز چیزی خورده ای ؟ بلکه آنچه در خانه داری برایش بیاور ، چون بخشنده به تام معنا کسی است که آنچه نزدش باشد ببخشد .(5)

هم غذا شدن با مهمان
امام کاظم (ع) فرمود: هرگاه برای رسول خدا (ص) مهمانی می آمد با وی غذا می خورد و از غذا دست نمی کشید تا اینکه مهمان دست بکشد. (6)

آداب سفرۀ مهمانی
فضل بن یونس می گوید: روزی در خانه ام بودم . خادم وارد شد و گفت : مردی که کنیه اش ابوالحسن و نامش موسی بن جعفر است ، کنار دَرِ خانه است . گفتم ای خادم ! اگر همان کسی است که می پندارم ، تو در راه خدا آزادی . شتابان از خانه بیرون رفتم و دیدم هموست . گفتم : آقای من ! فرود ای ، پس فرود آمد و به مجلس در آمد . رفتم که او را در صد مجلس بنشانم. فرمود: ای فضل !صاحبخانه از دیگران به صد مجلس سزاوار تر است ، مپر اینکه مردی از بنی هاشم ( سادات) باشد . گفتم شما که چنین هستی فدایتان شوم . سپس گفتم : خدا مرا فدایت کند ، غذا برای اهل مجلس آماده است ، اگر اجازه می فرمایی حاضر کنم . فرمود: ای فضل ! مردم می گویند: این ، پذیرایی مهمان ناخوانده است و آنان این گونه پذیرایی را خوش ندارند ؛ ولی من کراهتی نمی بینم . دستور دادم خادم تَشت[ برای شست و شوی ] آورد و امام نزدیک شد و فرمود: ستایش خدای را که برای هر چیزی حدّی قرار داده است . گفتم : فدایت شوم . حدّ این (ظرف) چیست؟ فرمود: اینکه صاحبخانه پیش از دیگران آغاز کند تا مهمانان نشاط یابند .سپس سفره انداخته شد. پرسیدم : حدّ این چیست ؟ فرمود : در ابتدای آن بسم الله گفته شود و هگراه بر چیده شد، حمد خدا به جا آورده شود.
سگس خلال دندان آورده شد . پرسیدن حدّ این چیست؟ فرمود: اینکه نوک آن را بشکنی تا لثه را زخمی نکند . سپس آب آورده شد. پرسیدم حدّ این چیست؟ فرمود: از قسمت دستۀ لیوان و از قسمت شکسته آن اگر شکسته باشد ننوشی ، چون نشستگاه شیطان (آلودگی ) است. هرگاه آب می نوشی بسم الله بگو و در پایان حمد خدا به جای آور. ای فضل ! صاحبخانه ، آخرین نفری باشد که پس از غذا دستش را می شوید.(7)


پاورقی ها
1-الکافی .ج6.ص 284
2-عیون الاخبار الرضا(ع) .ج2.ص 70
3-علل الشرائع . ص 384
4-الکافی . .ج6.ص 276 – المحاسن .ص 410
5-کتاب السرائر .ج3.ص 579؛ بحار الانوار.ج72. ص455
6-مسائل علی بن جعفر . ص 341 ؛ الکافی .ج6.ص 286
7-مکارم الاخلاق .ص 148-149