البرز در بعد مطالعاتی ضعیف است

[ن کیوانپور]

شهر در سه اپیزود



اپیزود اول- اطلس بهداشتی شهر کرج، تهیه می‌شود. شنیدنِ این خبر از زبان استاندار البرز در سی و چهارمین جلسه‌ی شورای آموزش و پرورش استان، بسیار مسرّت‌بخش بود. چرا که به گفته‌ی استاندار، بسیاری از درمانگاه‌ها و زمین‌هایی که کاربری بهداشتی و درمانی دارند در شمالِ شهر واقع شده‌اند و به همین دلیل، ضرورتِ تدوینِ اطلسِ بهداشتی بیش از پیش احساس می‌شود.
متأسفانه البرز و به‌ویژه شهرِ کرج به عنوانِ مرکزِ استان، از وضعیتِ نامناسبی در حوزه‌ی سرانه‌های بهداشتی و درمانی برخوردار است. نکته‌ی دیگر این‌که، همین سرانه‌های بهداشتی و درمانیِ اندک نیز به طورِ ناعادلانه در سطحِ شهر و استان توزیع شده‌است و بسیاری از مناطق دسترسی مناسب به این خدمات را ندارند.
طبقِ آمارهای منتشر شده، سرانه‌ی تعداد تخت‌های بیمارستانی در سطحِ ملی، 1/7 درصد است که این رقم در البرز به 4/0 درصد می‌رسد؛ به عبارتی نیم تختِ بیمارستانی به ازای هر نفر. با این تفاسیر، تدوین اطلس بهداشتی کلانشهر کرج، می‌تواند اقدامی مؤثر و در عینِ حال ابتدایی و حیاتی در راستای ترسیم چگونگی توزیعِ سرانه‌های بهداشتی درمانی در جای جایِ شهر باشد.

اپیزود دوم- برخی از محلات، به دلیل شرایطِ خاص کالبدی و عملکردی فضاهای موجود در آن‌ها به قولی از قطارِ توسعه جا مانده‌اند. این محلات به دلیلِ محرومیت از امکانات و خدمات در اوضاعِ نابه‌سامانی به سر می‌برند و تعدادشان نیز متأسفانه کم نیست. منطقه‌ی 7 شهرداری کرج یکی از این مناطق است که محلاتِ محرومی را در دلِ خود جای داده. ساخت و سازهای غیر مجاز و عدم رسیدگی مسئولان به این بخش از شهر، ساکنان محله‌ی حسن‌آباد را با مشکلاتِ فراوانی مواجه کرده است و تاکنون هیچ گونه اقدامِ مُستمری برای تامینِ کمبودِ سرانه‌های این محله انجام نشده‌است. زمین‌های وسیعِ این بخش می‌توانند محلی برای تامینِ سرانه‌های موردِ نیازِ ساکنان باشند اما اکنون به فضاهایی بی دفاع بدل شده‌اند که امنیتِ ساکنان را مختل کرده‌است. سرانه‌ی بهداشتی درمانی یکی از بزرگ‌ترین معضلاتِ این محله است، با این‌که پس از دو دهه، بالاخره تصمیم بر آن شد که بیمارستانی در این محله جانمایی شود، اما روندِ ساخت چنان به طول انجامیده که ساکنان را بارِ دیگر از یاری مسئولان، مأیوس ساخته است.
طی گزارشی که از این محله تهیه کردم، مشکلات و گله‌های ساکنان را بسیار یافتم. نبودِ داروخانه در این منطقه ساکنان را آزار می‌دهد. بسیاری از اهالی، این مشکل را مهم‌ترین معضلِ محله عنوان می‌کنند. عاطفه علیپور به نبودِ داروخانه در حسن آباد اشاره کرده و می‌گوید : بعضی از خیابان‌های کرج، چندین داروخانه به فاصله‌ی صد متری دارند، اما این‌جا همان یکی هم وجود ندارد و برای خریدِ یک دارو باید حداقل تا پلِ آزادگان برویم.
اکبر خلیلی نیز می‌گوید: برای دریافتِ کوچک‌ترین خدمات درمانی و بهداشتی باید تا نقاطِ دورِ شهر برویم. بارها اتفاق افتاده که بیمار با وضعیتِ بسیار بدی مواجه بوده و امکانِ انتقالِ او به محلی دور ممکن نبوده است. این محله به کل از دیدِ مسئولان پنهان مانده است. مدت‌ها طول کشید تا مسئولان به این محله توجه کنند و بخواهند بیمارستانی تأسیس کنند اما کُندی روندِ ساختِ بیمارستان نیز ساکنان را گله‌مند کرده است.

اپیزود سوم- اعتبارات و بودجه‌های در نظر گرفته شده برای هر شهر یا استان، زمانی به طورِ بهینه موردِ استفاده قرار گرفته است و پیشرفت و ترقی شهر را رقم می‌زند که به طورِ عادلانه و مناسب در نقاط و مناطقِ مختلف جانمایی شده باشد. متأسفانه دوگانگی در شهر کرج از نظرِ جانمایی خدمات و امکانات به شدت احساس می‌شود. این موضوع سبب می‌شود مناطقِ غنی روز به روز غنی‌تر و مناطقِ محروم، روز به روز محروم‌تر شوند. همین موضوع در خصوصِ سرانه‌های بهداشتی و درمانی نیز به چشم می‌خورد که تراکمِ این خدمات در مناطقِ اعیان‌نشین شهر است. برخی از مسئولان، دلیل را در مهیا نبودنِ بسترِ لازم و زیرساخت‌های ضروری برای ایجادِ این کاربری‌ها جست و جو می‌کنند اما نکته این است که مناطقِ محروم، اراضی بلااستفاده‌ی بسیاری با مساحت‌های بالا دارند که در طولِ زمان و به دلیلِ بی‌اعتنایی مسئولان، محلی برای جرم و جنایت شده یا ساخت و سازهای غیرِ مجاز در آن‌ها ایجاد شده است. چرا باید از ظرفیت‌های بالای موجود در همان محلاتِ محروم از امکانات، غافل ماند در حالی که می‌توان از پتانسیلِ همان اراضی برای تأمین سرانه‌های خدماتی این محلات بهره بُرد؟
متأسفانه تبلیغاتِ صحیحی نیز برای بخشِ خصوصی توسطِ بخشِ دولتی و نیمه‌دولتی برای سرمایه‌گذاری در این اراضی واقع در محلاتِ محروم، صورت نمی‌گیرد. همین امر سبب شده بخشِ خصوصی در صورتِ تمایل به سرمایه‌گذاری، توجیهِ اقتصادی خود را تنها در محلاتِ اعیان‌نشین ببیند و باز محلات با سطحِ اقتصادی و اجتماعی پایین‌تر به گوشه‌ای رانده شوند.

توسعه‌ی شهری متعادل و پایدار با توزیعِ ناعادلانه‌ی خدمات در شهر، کاملن مغایرت دارد. تدوین اطلسِ بهداشتی برای کلانشهرِ کرج، قابل تقدیر است اما چرا زودتر مسئولان به فکر نیافتاده بودند؟ سرانه‌ی خدماتی و درمانی یکی از سرانه‌های ضروری برای شهروندانِ یک شهر یا استان است، اما سرانه‌های دیگر نیز می‌تواند چنین اطلسِ جامعی داشته باشد. متأسفانه کرج در بُعد مطالعاتی بسیار عقب، مانده است و همین موضوع سببِ نابه‌سامانی‌هایی در روندِ توسعه‌ی آن شده است که امیدواریم مسئولان با درکِ اهمیتِ این موضوع، تیم‌های مطالعاتی به این موضوع اختصاص دهند، چرا که تا درکِ صحیحی از وضعِ موجودِ شهر و چگونگی پراکنشِ سرانه‌های مختلفِ خدماتی در آن نداشته باشیم، هر برنامه‌ریزی و اقدامی در این زمینه، عبث و بیهوده خواهد بود.

نگارنده: نسترن کیوان‌پور