روزنامه نگاری آنلاین و پر از غلط دیکته ای

[ن کیوانپور]

فضای روزنامه نگاری آنلاین را می‌توان بر اساس «آدم‌هایش» و «افراد پای کارش» به دو دسته تقسیم کرد: «سنتی‌های آنلاین کار» و «تماما آنلاین کار».
سنتی‌های آنلاین کار تحولات و تغییرات را پذیرفته و از ادبیات سنتی روزنامه نگاری پا به عرصه آنلاین گذاشته‌اند.
اما «تماما آنلاین کار‌ها»، الفبای روزنامه نگاری را با فضای آنلاین شروع کرده و پیش رانده‌اند.
معضل بزرگ سنتی‌های آنلاین کار، نرفتن و نیامدن هم پای «تماما آنلاین کار‌ها» است که خود معضلی در فضای سایت‌های خبری شده و بعضا دیده شده دیدگاههای تعریف شده منسوخ در تیتر و لید و... را به اجبار به پای آنلاین نوشته و سند زده‌اند.

در سایتهای خبری آنهایی که از دانشکده‌های خبری می‌آیند و سعی می‌کنند هم زمان خود و شاگردانشان را با این فضا تطبیق دهند، بعضا با جملات «من درآوردی» که به پای روزنامه نگاری آکادمیک (سر این واژه نیز بحث است که آیا روزنامه نگاری که در همه جا حرفه است و نه علم، چطور آقایان آن را علم می‌خوانند و می‌دانند) می‌گذارند؛ سعی می‌کنند برای آنلاین کاران قانون بنویسند اما نمی‌دانند یک از معانی آنلاین یعنی: رهایی و آزادی از این سبک و سیاق‌ها.
بگذارید مثالی بزنم تا عمق تفاوت را احساس کنید: غلط دیکته و رسم الخط آنلاین را هر روز بیش از روز قبل در فضای آنلاین شاهد هستیم.
«آغاجون ی کار کنید اکسا سیو بشن» این یک کامنت منتشر شده در سایت است. یادم می‌آید قبلا غلط دیکته‌ها را ویرایش می‌کردیم. حالا نسل جدید در فیس بوک چیزهایی می‌نویسند که خارجی‌ها به آن می‌گویند ادبیات lol cat و برایش واژه نامه هم ساخته‌اند.

الان یک سنتی کار در یک گردش فیس بوکی مخ‌اش سوت می‌کشد و نمی‌تواند تحمل کند، چرا که این ادبیات برایش قابل فهم نیست.
از سوی دیگر برخی آنلاین کار‌ها با غلط نوشتن در تیتر یا متن، «دنبال نویسی» را از کاربر طلب می‌کنند. یعنی کاربران با دیدن غلط دیکته، درگیر می‌شوند و با نوشتن کامنت، دست به رهاسازی انرژی وب گردی خود زده و به اصطلاح خود را «وب خالی» می‌کنند. کاربران نیز با غلط نویسی اعتراض آنلاین خود را نسبت به خبر نشان می‌دهند: فیلترنت و غیلترنت و شیلترنت و آشغال نت (به جای اینترنت)، خخخخخخخ، دی و...
یادم می‌آید خبری زدیم با این تیتر که «برای تلفن ثابت و‌ای دی اس ال شرکت مخابرات، نام جدید پیشنهاد دهید» و آنقدر کامنت‌ها در ضدیت با خبر بود که نشان از عدم رضایت کاربر از سرویس‌های مخابرات بود و بدین شکل کاربران اعتراض آنلاین خود را نشان دادند. (خیلی از کامنت‌ها بدلیل غیر اخلاقی بودن منتشر نشد)

پیرمرد‌ها و پیرزن‌ها با آهنگ‌های نسل جدید مشکل داشته و برای موسیقی قدیمی که خودشان فقط گوش می‌دهند دایره‌المعارف می‌نویسند و به به و چه چه راه می‌اندازند (برد حرف‌هایشان هم به نیم متر نمی‌رسد البته، به گفته نسل جدیدی‌ها) اما نسل جدید اصلا کتاب نمی‌خواند که حرفهای منسوخ آن‌ها را اتفاقی ببیند، خواندنش پیشکش!
تیترهای توئیتری نیز در حال پاگرفتن است. تیترهای تلگرافی که کاربر را به دنبال خود می‌کشد و با ضرب آهنگ دقیق نوعی «دوبس دوبس» خبری ایجاد می‌کند.
«سی ان ان» نویسی منسوخ شده و تبدیل به «آینده نویسی» یا «نکس وب» نویسی شده است. سی ان ان نویسی میراث دار سنتی نویسی به شکل «دراز نویسی آنلاین و آفلاین» است اما نکس وب نویسی (در سایتهای انگجت، نکس وب، ارس تکنیکا، سی بی‌اس‌های محلی، برخی قسمتهای تلگراف، گاردین) تماما آنلاین کاری است: با تیترهای توئیتری، کوتاه‌نویسی و اصل مطلب را به کاربر منتقل کردن با یک عکس است و همه چیز در یک اسکرول بار دیده می‌شود. (آنچه لازم است در یک پیج دیده شده و سریع لود می‌شود و اگر کاربر تصمیم گرفت پایین صفحه را ببیند، آیتم‌ها بعدا یکی یکی لود می‌شوند تا فشار به سرور نیاید)

در فضای روزنامه نگاری آنلاین نیز فضای جدید در حال شکل گیری است: یک حرکت از بالا به پایین و یک حرکت از پایین به بالا. حرکت از بالا به پایین حرکت تی‌تر و لید و متن است و حرکت از پایین به بالا حرکت کامنت و نظر است. در حال حاضر این دو با هم درگیری شدید پیدا کرده‌اند. بالا به پایین حرکت رسمی و اجباری است که با تعاریف جلو می‌رود و صاحب قدرت درجه اول؛ و حرکت پایین به بالا نیز حرکت کامنت نویسی و ادبیات کاربری-کامنتی است و صاحب قدرت درجه دوم (البته در اختیار و ید قدرت آنلاین نویسان بالا به پایین است). در اینجا نوعی دموکراسی آنلاین را شاهد هستیم جایی که دو خط خبر نوشته می‌شود با یک تی‌تر جنجالی اما با ۲ هزار کامنت پر قدرت که متن و تی‌تر را به سود خود تغییر می‌دهد و اینجاست که جنگ مغلوبه می‌شود و نویسنده و صاحب سایت، با محدود سازی کامنت، قدرت خود را به رخ می‌کشد تا حرفش به کرسی نشسته شود و در ‌‌نهایت می‌شود ضد دموکراسی آنلاین!
خوب این نبرد نانوشته هنوز ادامه داشته و باید دید به کدام سمت می‌رود اما قطعا سایش‌ها بر اثر این دو حرکت و به موازای آن «کل کل» کردن‌های «سنتی‌های آنلاین کار» و «تماما آنلاین کار» به وجود خواهد آمد.
استانداردهایی که در آینده بر اساس این جنگ و جدل‌ها شکل خواهد گرفت، ادبیات روزنامه نگاری آنلاین را شکل می‌دهد.


علیرضا خراسانی