دومین کتابِ نویسنده کشتن مرغ مقلد روانه بازار می شود

[ن کیوانپور]

بازارِ ترجمه این روزها بسیار داغ است و مترجمان انگار به جای جست و جو برای یافتنِ کتبی که تا به حال ترجمه نشده، تنها دنبالِ کتبِ معروفی هستند که زودتر از دیگر رقیبان آن را ترجمه کنند و نامِ خود را بر سرِ زبان‌ها بیاندازند. حالا با این روندِ سریعِ دستیابی به کتبِ زبانِ اصلی و ترجمه‌های آن، گاه حقِ مطلب به درستی ادا نمی‌شود و در این بازارِ رقابتی، ترجمه‌های نامطلوبی روانه‌ی بازار می‌شود و در اختیاری عامه قرار می‌گیرد.
مطلبِ پیشِ رو در خصوصِ همین مسئله به نام مترجمان فوری، ترجمه های فوتی به قلمِ یاسرِ نوروزی است که به این مسئله‌ی مهم پرداخته است.

در روزهای داغ و جوگیر دانشجویی، خاطرم هست یکی از دوستان دوان دوان آمد و گفت کجایید که یک فیلسوف بزرگ در اینترنت پیدا کرده‌ام به اسم «پلاتو»! یکی از بچه‌ها نیم نگاهی عاقل اندر سفیه به او انداخت و گفت: «منظورت افلاطونه؟!» آن روز ما به ریش طرف خندیدیم و تا مدت‌ها دستش انداختیم اما به نظر می‌رسد این روزها چنین ماجراهایی طبیعی شده است. کتابی که چند ماه پیش با عنوان «۱q۸۴» ازهاروکی موراکامی ترجمه شد، پر بود از نقل قول‌هایی از یک فیلسوف جدیدالتأسیس به اسم «ارسطیطول» (که مقصود همان ارسطوست)! این کتاب با قیمت ۶۰هزار تومان درحال حاضر در کتابفروشی‌ها موجود است و ناشر نیز افتخار این را دارد که با سرعت هرچه تمام‌تر توانسته کتاب روز جهان را به فارسی ترجمه و در اختیار علاقه‌مندان قرار دهد! البته همه را نمی‌شود به یک چوب راند. دو ماه پیش تازه‌ترین کتاب نویسنده شهیر ژاپنی، کازوئو ایشی گورو، به فاصله چند ماه بعد از انتشار آن در بازارهای جهانی، ترجمه و وارد بازار ایران شد. این کتاب با نام «غول مدفون» با ترجمه‌ای خوب (فرمهر امیردوست) از سوی انتشارات میلکان روانه بازار کتاب شد.

کتاب «استیو جابز» در ایران با حدود ۶۰ترجمه به بازار آمد که یکی از آن‌ها حدود ۳۰۰ صفحه و دیگری ۸۰۰ صفحه بود؛ یعنی یا یکی از مترجمان از متن اصلی کتاب حذف کرده بود و یا یکی دیگر، به زندگی‌نامه استیو جابز اضافه کرده بود! تازه‌ترین رمان خالد حسینی، نویسنده شهیر افغان، هم در همین رده قرار می‌گیرد؛ فعلاً می‌توانید آن را با ۲۹ ترجمه در بازار ایران بخرید!
با مقدمه‌ای که عنوان شد بعید به نظر می‌رسد که ترجمه‌های بی‌کیفیت به پیشرفت ادبیات و سنت کتابخوانی کمک کنند. البته همان‌طور که اشاره شد تمام ترجمه‌ها هم پرغلط نبوده‌اند. الان رسیده‌ایم به ترجمه دومین رمان خانم هارپر لی که احتمال قریب به یقین ترجمه قابل قبولی از آن ارائه شود. این رمان چند وقت پیش در بازارهای جهانی کتاب عرضه شد و نشر کتابسرای نیک اخیرا خبر داد که همین هفته این رمان را با ترجمه ویدا اسلامیه به کتابفروشی‌ها خواهد فرستاد. ویدا اسلامیه را با ترجمه کتاب‌های هری پاتر می‌شناسیم که هنوز هم همچنان به چاپ‌های پی در پی می‌رسد. منتها ماجرای ترجمه کتاب جدید هارپر لی از دو جهت اهمیت دارد. اول این‌که نویسنده این رمان همان نویسنده‌ای است که حدود ۵۰سال پیش رمان معروف «کشتن مرغ مقلد» را به چاپ رساند و تحسین و تشویق منتقدان و کتابخوان‌های سراسر جهان را برانگیخت. خانم هارپر لی بعد از بردن جایزه پولیتزر بابت نوشتن این کتاب، اعلام کرد که رمان دومش را به‌زودی منتشر خواهد کرد اما این قیدِ «به زودی» پنجاه‌سال طول کشید! در این فاصله فیلم «کشتن مرغ مقلد» هم با بازی به یادماندنی گریگوری پک ساخته شد که در ذهن اهالی سینما نامی آشناست. اما کم‌کم تمام خبرنگاران به این نتیجه رسیده بودند که هارپر لی همه را سر کار گذاشته و کتابی در دست ندارد اما چند ماه پیش خبر انتشار دومین کتاب این نویسنده، در فهرست خبرهای اول فرهنگی جهان بود. «کشتن مرغ مقلد» آن‌قدر شهرت و پول و آوازه برای این نویسنده ارمغان آورده بود که گویا نیم قرن طول کشید که خانم نویسنده از زیر بار آن بیرون بیاید.

این رمان با عنوان «برو دیده‌بانی بگمار» منتشر شد که درواقع قسمت بعدی رمان «کشتن مرغ مقلد» است. حالا با فاصله‌ای بسیار اندک با ترجمه ویدا اسلامیه از سوی کتابسرای نیک به فارسی‌زبانان عرضه می‌شود. نحوه کار ویدا اسلامیه در ترجمه این کتاب احتمالاً چیزی شبیه روش ترجمه جلدهای پایانی «هری پاتر» است. وقتی «هری پاتر» به سرعت در ایران علاقه‌مندان را با خود همراه کرد، خیلی از مترجمان دیگر سراغش رفتند. به همین جهت اولین مترجم کار یعنی خانم اسلامیه تصمیم گرفت تیمی تشکیل دهد تا به محض انتشار آخرین جلد این کتاب در آمریکا، نسخه آن را در اختیار تیم قرار دهد تا هرچه سریع‌تر آن را به بازار کتاب برسانند. به نظر می‌رسد این شیوه فعلاً جواب داده و او سریع‌ترین مترجمی است که توانسته کتاب را به بازار برساند. البته در سال‌های اخیر کتاب‌های پرفروشی مثل «بازی تاج و تخت» که به خاطر پخش سریال آن شهرتی جهانی پیدا کرده، سریع‌تر هم ترجمه شده. این مجموعه رمان نوشته جورج آر.آر.مارتین طرفداران پر و پا قرصی داشت. به همین جهت برخی ناشران نیز روی سرعت ترجمه مترجم‌هایشان حساب ویژه باز کرده بودند. تا همین حالا سه ترجمه از این مجموعه در بازار موجود است که بد نیست نگاهی به یکی از آن‌ها بیندازید! با این حساب باید نشست و دید دومین رمان خانم هارپر لی که حالا آن را در دهه هشتادم عمرش روانه بازار کتاب جهان کرده، به لحاظ ارزش‌های ادبی چه جایگاهی دارد. در کنار این موضوع، همین‌طور باید چشم انتظار بود ببینیم مترجم کتاب چه کرده است. هرچند بر این باورم که انتشارات کتابسرای نیک در این سال‌ها ثابت کرده کیفیت را فدای سرعت نکرده است.