نهی از تضییع مال و برخی از عوامل آن

[بهمن پور]

رسول خدا (ص) می فرماید : بر شما نمی پسندم که مال را تباه کنید ، بلکه در انفاق هم میانه رو باشید .(1) و همان گرامی از تباه کردن مال نهی کرد . (2)
امیرمومنان (ع) فرمود: هیچ نعمتی از نعمت های خدا را که نزد توست ضایع نکن . (3)
امام صادق(ع) هم فرمود: کسی که مالش را ضایع و تباه کند دعایش مستجاب نمی شود .(4) د راینجا به برخی از عوامل ضایع شدن مال اشاره می شود :
سوگند دروغ : امیرمومنان (ع) به بازرگانان فرمود: از سوگند دروغ بپرهیزید چرا که از مال می کاهد و برکت را می برد . (5)
اسراف : امام صادق (ع) می فرماید : اسراف ، فقرآور است . (6)
امام کاظم (ع) می فرماید : هر کس تبذیر و اسراف کند نعمت از او زایل شود . (7)
تجاوز به مال دیگران : امام صادق(ع) می فرماید : هر کس مال را به ناحق بجوید ، به حق از آن محروم گردد . (8)

آثار تباه کردن مال
رسو ل خدا (ص) می فرماید : هرگاه مردم فقیرانشان را دشمن دارند ( و به آنان چیزی نپردازند ) ولی ساختمان بازارهایشان را آباد کنند و برای مال اندوزی به همدیگر تبریک گویند ، خدا با چهار چیز آنان را هدف می گیرد : قحطسالی ، ستمشاهی ، خیانت کارگزاران و یورش دشمنان .(9)

خظر مال اندوزی
دارایی و ثروت گرچه در تامین زندگی و رشد و تعالی انسان ، سهم دارد ، اگر نگاه به آن ابزاری نباشد و هدف قرار گیرد مایۀ سقوط آدمی و حرمان او از کمال و سعادت می شود ، زیرا آسایش و آرامش و جمال زندکی انسان در تجمل مادی نهفته نیست. او با قوۀ عاقله ، حیات معقول را برگزیده و خرد حکم می کند که انسان با گونه ای زندگی کند که آبرو و حیثیت او نزد خدا و اولیای او محفوظ بماند . رفاه و راحتی واقعی در بی نیازی و عدم وابستگی به مال و دیگران است ، چنان که قرآن احساس بی نیازی آدمی به سبب برخورداری از مال را مذمت کرده ، می فرماید : انسان مرز خود را نمی شناسد و طغیان می کند ؛ چرا که خود را از پروردگار خویش بی نیاز می بیند « کَلاَّ اِنَّ الاِنسانَ لَیَطغی * اَن رَآهُ استَغنی » (10)
رسول خدا (ص) فرمود ک بر پیروانم پس از خود ، از سه چیز بیمناکم :.. از جمله اینکه ثروت در میانشان فزونی یابد تا آنکه به طغیان و ناسپاسی گرایند ؛ (11)
همچنین آن حضرت فرمود :عوامی نابودی زنان امتم در دو سرخ فام است : طلا و لباس بدن نما و نابودی مدان امتم در گریز در دانش اندوزی و گرایش به مال اندوزی
امیرمومنان (ع) می فرماید : سه چیز فتنه اند : ... از جمله دوستی درهم و دینار که تیر شیطان است؛(12) همچنین آن حضرت می فرماید : زیرا شمیم ناپاک آن عقل را می زداید و از وقار و سنگینی آدمی می کاهد (13) و همچنین فرمود: بدانید فراوانی و انباشتگی ثروت مایه تباهی دین و قساوت دل ها می شود . (14)
در این روایات ، مالدوستی و دنیا طلبی سرزنش شده نه اصل مال ، پس باید به مال و ثروت به عنوان وسیلۀ تامین زندگی (نگریست ) نه هدف آن ، و با آن نیازهای خود و دیگران را برطرف ساخت



پاورقی ها
1- احکام القرآ« .ج4.ص10؛ ر.ک: معانی الاخبار . ص 279
2- نهج البلاغه . نامۀ 69
3- الکافی .ج2. ص 51
4- الغارات .ص 65
5- الکافی .ج4.ص 53
6- تحف العقول .ص 403
7- تحف العقول .ص 321
8- تنبیه الخواطر و نزهة النواظر .ج1.ص 10
9- سورۀ علق . آیات 6-7
10- کتاب الخصال . ص 164
11- تنبیه الخواطر و نزهة النواظر .ج1.ص 3
12- وسائل الشیعة .ج20.ص 25-26
13- غرر الحکم . ص 66
14- تحف العقول .ص 199